Inspiratieblog: Burgerschap verplicht?! Help! Wat nu?

Scholen zijn verplicht om aandacht te besteden aan burgerschap. De overheid heeft een kader opgesteld waarbinnen scholen zelf invulling kunnen geven aan burgerschapsonderwijs. Maar waar begin je? En hoe kunnen de projecten van Kleuteruniversiteit je helpen bij de invulling van burgerschap? Linda, Evelyn en Janneke zoeken het voor je uit.

Wat is burgerschap?

Voordat we overgaan op hoe de projecten van Kleuteruniversiteit aansluiten op het burgerschapsonderwijs, willen we eerst uitleggen wat burgerschap is. Weet je al wat burgerschap is? Sla dit stuk dan gerust over en ga direct door naar onze tips!

Burgerschap binnen het onderwijs gaat over de basisnormen en -waarden van onze samenleving. Binnen het burgerschapsonderwijs staan drie basiswaarden centraal die van belang zijn in de democratische, pluriforme samenleving: vrijheid, gelijkheid en solidariteit. Naast deze normen en waarden heeft elke school ook zijn eigen normen en waarden, die vorm gegeven worden door de visie. Voor kinderen is school de ideale plek om de normen en waarden te leren, waarbij ze verbanden kunnen leggen tussen hun eigen leefwereld en de grote samenleving. Burgerschap is in het onderwijs voortdurend aanwezig, maar niet altijd herkenbaar. Expliciete aandacht voor burgerschap is er pas in de bovenbouw van het voortgezet onderwijs, bijvoorbeeld bij het vak maatschappijleer. Voor kinderen in de onderbouw hebben de burgerschapsdoelen de meeste raakvlakken met het leergebied ‘Oriëntatie op jezelf en de wereld’. Ben je er nog? Heel goed! Dit was even nodig. Nu gaan we weer over tot het praktische stuk.

De kerndoelen

Burgerschap kent geen eigen kerndoelen. Voor de onderwijspraktijk worden kerndoelen gebruikt met betrekking tot burgerschapsvorming. Voor het gemak hebben wij ze voor je onderverdeeld in 10 categorieën. Deze zetten we hieronder voor je op een rijtje en geven we suggesties voor projecten van Kleuteruniversiteit die specifiek bij de doelen van die categorie passen.

Houd er rekening mee dat je tijdens de uitvoering van de lessen waarschijnlijk met méér doelen bezig zult zijn, voortkomend uit spontane situaties ontstaan door interactie. Binnen alle projecten van Kleuteruniversiteit zijn doelen rondom burgerschap opgenomen. Zo kom je in alle projecten mensen van diverse afkomst tegen en wordt er ingezet op sociaal emotionele ontwikkeling en verschillen tussen mensen.

Inmiddels heeft Kleuteruniversiteit een aantal projecten rondom burgerschap en er zullen de komende tijd meer projecten worden ontwikkeld. Bekijk zeker even deze projecten: een project over lente, burgerschap en democratie en een project over lente, dieren en burgerschap.

1. Vrijheid en gelijkheid

Kinderen leren van, door en over de waarden van de democratische rechtsstaat. Dit begint met regels/afspraken in de eigen leefomgeving en breidt uit naar de publieke ruimte en samenleving.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Vrijheid en gelijkheid:

Agent en boef: Een project waarbij de kinderen in gesprek gaan over regels en afspraken en waarom het zo belangrijk is dat je je daaraan houdt.
Mag ik meedoen?: Ook hier komen emoties aan de orde, maar ook ervoor zorgen dat niemand buitengesloten wordt en iedereen overal aan mee mag doen.
De bijzondere beer; een project met een prachtige boodschap: je bent bijzonder zoals je bent.

2. Macht en inspraak

Kinderen leren manieren waarop ze besluitvormingsprocessen op vreedzame wijze kunnen beïnvloeden. Ze maken kennis met macht en gezag en de wijze waarop dit georganiseerd is op verschillende niveaus.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Macht en inspraak:

Agent en Boef: een project waarbij kinderen en de leerkracht duidelijke regels op gaan stellen waar iedereen zich aan houdt.
Nee!: Een project waarbij regels worden besproken; wat mag wel en wat mag niet?

3. Democratische cultuur

Kinderen leren dat hun stem gehoord wordt en dat hun inbreng ertoe doet bij besluitvormingsprocessen in de klas. Zij ervaren dat de ander ook een stem heeft en ontdekken daarbij overeenkomsten en verschillen tussen mensen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Democratisch cultuur:

Project lichaam: een project waarbij het lichaam centraal staat. Tijdens dit project komen kinderen in aanraking met de verschillen tussen mensen.
Rikki en Mia de kip: tijdens dit project leg je verschillende dilemma’s voor aan de kinderen. Ze kunnen stemmen op de oplossing waarvan zij vinden dat die het beste past bij het desbetreffende dilemma.

4. Identiteit

Kinderen ontdekken hun primaire en secundaire emoties, ambities, talenten en ontwikkelpunten. Ze raken bewust van identiteitsvorming aspecten en reflecteren op tradities, vieringen en rituelen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Identiteit:

Superfinn: een project waarbij de kinderen van alles leren over hun eigen mindset, durven en vertrouwen hebben in jezelf en elkaar.
Project Talenten: een project waarbij de kinderen hun talenten leren kennen en de talenten van anderen leren kennen en waarderen.
Was ik maar…: Een project waarbij de kinderen de talenten van dieren laten groeien en ontdekken wat hen bijzonder maakt.
Tin doet zijn zin: In dit project ontdekken de kinderen waar zij goed in zijn.
Projecten over carnaval: Een project waar het feest en de tradities van carnaval voorbij komen.
Sint Maarten: Een project waar alles over het feest en de tradities van Sint Maarten voorbij komen.
Projecten over kerstmis: In deze projecten staat het kerstfeest centraal.
Projecten over Koningsdag: In deze projecten en het spellenpakket leren de kinderen alles over Koningsdag.
Projecten over Pasen: Met deze projecten komt alles over het paasfeest aan bod.
Projecten over Sinterklaas: In deze projecten staat het Sinterklaasfeest centraal.

5. Diversiteit

Kinderen leren woorden te geven aan wat de ander doet en wil en ontdekken daarin overeenkomsten en verschillen. Ze leren onderlinge conflicten vreedzaam op te lossen. Ze maken kennis met levensbeschouwelijke stromingen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Diversiteit:

Op Wereldreis: een project waarbij de kinderen veel te weten komen over verschillende landen en gewoontes.

6. Solidariteit

Kinderen ontwikkelen manieren om de eigen en de belangen van anderen te behartigen; alsmede uitsluiting, onrechtvaardigheid, discriminatie en ongelijke behandeling te herkennen en benoemen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Solidariteit;

De mooiste vis van de zee: Een project waarbij kinderen leren over emoties, samenspel en omgangsvormen.
Omgaan met elkaar: Een project waarbij de kinderen leren over omgangsvormen met elkaar. Het project richt zich vooral op het creëren van een positief groepsklimaat.

7. Duurzaamheid

Kinderen leren in duurzaamheidskwesties over verschillende waarden en belangen en de gevolgen daarvan voor de leefomgeving, nu en later. Ze leren duurzame keuzes te herkennen en te reflecteren op hun eigen gedrag.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij deze categorie:

Project SOS Pjotr: Een project waarbij de kinderen dieren en de natuur redden. Tijdens de activiteiten leren ze meer over de natuur en duurzaamheid.
Kleine schildpad in de grote zee: Een project over plastic en vervuiling in de zee.

8. Globalisering

Kinderen verkennen hoe zij zelf, klasgenoten en andere mensen in Nederland verbonden zijn met andere delen van de wereld en leren over internationale samenwerking.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Globalisering:

Project Grieken: in dit project reis je terug in de tijd, naar het oude Griekenland en leer je alles over het leven in Athene, de democratie, de Griekse goden, de dichter Homeros, het toneel en nog veel meer.
Project Romeinen: in dit project leer je hoe het leven er in de Romeinse tijd uit heeft gezien.
Verschillende projecten, een spellenpakket, een patroonblokkenpakket en een kraak-de-code pakket over geschiedenis.
Verschillende projecten en een spellenpakket over natuur en techniek.
Verschillende projecten en een spellenpakket over reizen.

9. Technologisch burgerschap

Kinderen leren over de invloed van technologische ontwikkelingen op henzelf en hun leefomgeving. Ze leren ethische kwesties te herkennen en gaan in gesprek over verschillende perspectieven, die ze zelf kunnen innemen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Technologisch burgerschap:

Projecten over natuur en techniek.
Boer Boris en de maaier: Een project waarbij de kinderen gaan ontwerpen en het probleemoplossend denken gestimuleerd wordt.
Grote uitvindingen: Een project waarbij de kinderen terugkijken naar uitvindingen die ons leven hebben veranderd en dat nog steeds doen.

10. Denk- en handelwijze

Kinderen leren kritisch denken en handelen, empathische vermogens, ethisch redeneren en communiceren. Deze denk- en handelwijzen worden toegepast in samenhang met de inhouden van de overige bouwstenen.

Tips voor Kleuteruniversiteit projecten bij de categorie Denk- en handelwijze:

Rikki heeft een plan: Een vakoverstijgend project waarbij de creativiteit en probleemoplossend vermogen gestimuleerd wordt.
Sjoerd en de stapelstad: Een project waarbij activiteiten over techniek, bouwen, construeren, doorzetten, samenwerken en probleemoplossend denken centraal staan.

Met de informatie en suggesties uit deze blog kun je hopelijk ook zelf aan de slag met het burgerschapsonderwijs in jouw klas. Voor de desbetreffende projecten kun je terecht in de winkel van Kleuteruniversiteit. Heb jij nog leuke lesactiviteiten rondom burgerschapsonderwijs deel dit dan vooral op de Facebook-pagina Vrienden van Kleuteruniversiteit of tag @kleuteruniversiteit op instagram. Wil je meer zien van het onderwijs van juf Evelyn, juf Linda en juf Janneke? Volg ze dan vooral op Instagram via @juf_evelyn @juflinda.m @kleuterjuf_janneke