Inspiratieblog: Mislukt? Hoera!

Jarah de Weerdt is leerkracht in groep 1/2 op Montessorischool Valkenbos. Els Kok is ontwerpexpert en initiatiefnemer van de website ontwerpenindeklas.nl. Samen schrijven ze projecten voor Kleuteruniversiteit. In dit blog laten ze zien dat ontwerpen bij uitstek geschikt is om te leren dat fouten maken je verder kan brengen.

Fouten maken mag. Sterker nog, mislukkingen brengen je juist verder! Toch is onze maatschappij meer gericht op succes. Hoe gaan jouw kinderen om met mislukkingen? In het project en boek Roza Rozeur, ingenieur worden mislukkingen uitgebreid gevierd.

Durf jij net als Roza mislukkingen te vieren?
Waar andere mensen een hoop troep zien, ziet Roza Rozeur inspiratie. Ze bedenkt en maakt de meest geweldige ontwerpen. Maar omdat ze bang is om te mislukken verbergt Roza haar uitvindingen. Tot tante Roos op bezoek komt. Zij leert Roza dat je je voor een mislukking niet hoeft te schamen – je kunt er juist een feestje van maken!

“Super om te zien hoe kinderen door te ontwerpen een growth mindset ontwikkelen. Ze leren om op verschillende manieren door te zetten.” Juf Jarah

Ontwerpen leert je dat fouten maken mag
In het project ontwerpen de kinderen iets dat zo lang mogelijk in de lucht blijft. Zo helpen ze Roza om tante Roos eens zélf te laten vliegen. Want dat is haar nooit gelukt. Ze ontdekken wat het probleem is, ze verzinnen en maken oplossingen van kosteloos materiaal. Ze testen en vieren wat mislukt en wat wel werkt. Ze zetten door en verbeteren hun ontwerp.

“Samen met de kinderen vier je hun mislukkingen. Je ziet hun opluchting als ze merken dat fouten maken mag. Zo gaan ze enthousiast aan de gang om te verbeteren.” Juf Jarah

Bij ontwerpen ga je expres snel op zoek naar wat niet werkt. Fouten zijn juist goed, want ze leren je hoe het beter kan. En soms kan iets dat mislukt lijkt juist inspireren tot een nieuwe uitvinding of oplossing.

“De Post-it is zo’n uitvinding door een mislukking. De fabriek was eigenlijk op zoek naar heel sterke lijm. Deze lijm, die telkens weer opnieuw plakt en loslaat, was een mislukking. Of toch niet?”

Fout gaat het pas als je op hebt gegeven
Doordat ontwerpen start vanuit een probleem en is gericht op het ontwikkelen van oplossingen, is het heel concreet en motiverend voor kinderen. Door te ontwerpen leren ze onder andere alle kanten op denken (probleemoplossend vermogen), zich inleven, durven uitproberen en doorzetten. Ze ontwikkelen deze waardevolle ontwerpvaardigheden, die een mooie concrete en praktische vertaling zijn van het SLO-model van de 21e eeuwse vaardigheden.

“Weer mislukt, zegt een kind dat telkens papier weggooit met één kras erop. Ik herinner hem aan de ontwerples, waarin hij mislukkingen heeft gevierd en goed doorzet. Samen kijken we hoe hij van de kras toch een mooie tekening maakt.” Juf Jarah

Wil jij ook ontwerpen in je klas?
Durf te proberen en vier mislukkingen!  Bekijk deze drie tips!

Tip 1: gebruik prentenboeken als basis voor ontwerpactiviteiten
‘Roza Rozeur, Ingenieur’ is een fantastisch boek voor (het starten met) ontwerponderwijs. Maar veel meer prentenboeken zijn goed geschikt. Vaak bieden prentenboeken inspiratie voor ontwerpvragen die dicht bij de belevingswereld van kinderen liggen, waardoor ze zich goed kunnen inleven. Denk aan het project en boek ‘Rikki heeft een plan’, waarin Rikki zijn ladder aan de andere kant van de muur heeft laten staan. Hoe kan Rikki over de muur komen? Of denk aan het project en boek ‘Boer Boris en de maaier’, waarin de grote, sterke kippen meer graan eten dan de kleinere kippen. Hoe kunnen we zorgen dat alle kippen evenveel eten krijgen?

Tip 2: leef je in vanuit concrete situaties
Om goed tot ontwerpen te komen is het belangrijk dat kinderen zich goed kunnen inleven in het probleem. Bij jonge kinderen werkt het vaak goed als ze het probleem zelf kunnen ervaren. Bij ‘Rikki heeft een plan’ kunnen kinderen zich bijvoorbeeld goed inleven tijdens de gymles of tijdens het buitenspelen. Wanneer kun je over een muur (een obstakel) heen klimmen en wanneer niet? Is dat voor iedereen hetzelfde? Ook naspelen van de probleemsituatie met een knuffel of speelfiguur helpt bij het inleven. Bij het project en boek ‘Haas en Mol zoeken een uitweg’ bouwen we de probleemsituatie na. Een mat fungeert als snelweg, een knuffeltje als Haas. Haas is aan de verkeerde kant van de snelweg beland en kan niet meer naar huis. Hoe kan Haas naar de overkant?

Tip 3: observeer, luister en stel vragen
Bij het verzinnen van ideeën heb je als leerkracht een coachende rol. Geef kinderen ruimte om in een flow te komen. Neem de rust om in gesprek te gaan en laat je inspireren door de ideeën van de kinderen.

“Als de kinderen gaan verzinnen, trek ik me vaak de eerste minuten bewust even terug. Je bent zo geneigd om kinderen die trager opstarten op weg te helpen en dat hoeft niet. Na die eerste paar minuten zie je vanzelf welke kinderen het echt nodig hebben om op gang geholpen te worden.” Juf Jarah

Bij de ontwerples De drie biggetjes verzinnen de kinderen hoe je een stevig huis kunt bouwen voor de biggetjes. Drie groepen kinderen in de klas krijgen elk één soort materiaal tot hun beschikking. De kinderen testen de stevigheid door, net als de wolf, zelf hard te blazen. Als leerkracht benoem je, zoveel mogelijk in vraagvorm, wat je opmerkt. Kunnen de kinderen iets aanpassen, verbeteren of uitbreiden?

In de ontwerples Fijn voor baby’s ervaren kinderen wat baby’s fijn vinden in de buik. Buiten de buik is dat soms heel anders. Hoe kun je het fijn maken voor een baby buiten de buik? Probeer zoveel mogelijk in gesprek te gaan met de kinderen tijdens het verzinnen en maken. Om leerlingen verder te helpen kun je kaartjes inzetten en de ontwerpvraag specifiek maken, bijvoorbeeld: Hoe kun je het fijn maken voor een baby in de auto?

“Ik geniet altijd van de blik van ouders als kinderen hun ontwerp mee naar huis nemen: wat is dit voor vreemde knutsel? Pas vanaf het moment dat kinderen in geuren en kleuren gaan vertellen over hun ontwerp van kosteloos materiaal, worden die vreemde knutsels gekoesterd!” Juf Jarah

Ontwerponderwijs: durf het te proberen en vier je mislukkingen!
Deel je ervaringen met ons in de Facebookgroep Vrienden van Kleuteruniversiteit. Mail naar info@ontwerpenindeklas.nl of bekijk ontwerpenindeklas.nl voor meer toelichting op de didactiek, voor tips en ontwerplessen.