Inspiratieblog: spelenderwijs rijmen met de rijmboom

Ingelien Lemmen is leerkracht op Het Spectrum in groep 1 en ambassadeur bij Kleuteruniversiteit. In dit blog vertelt ze je over het belang van rijmen en hoe je de rijmboom op een eenvoudige manier in kunt zetten in jouw kleutergroep.

Het belang van rijmen

Rijmen: ‘Het produceren van woorden met klankovereenkomsten’ (bron: SLO).

Hé, dat rijmt! Kleuters leren spelen met klanken, ervaren dat woorden op elkaar kunnen lijken en dat is een heel belangrijke stap voor de leesontwikkeling. Rijmen is van positieve invloed op de ontwikkeling van de woordenschat en de kinderen beleven hier ook veel plezier aan. Zodra ze het rijmen doorhebben bedenken ze op ieder willekeurig moment een rijmwoordje en zie je de glinstering in hun ogen, zo trots zijn ze! Rupsje Nooitgenoeg is één van mijn favoriete projecten van Kleuteruniversiteit. In mijn terugblik op 2018 kun je hier over lezen. Dit project heb ik dan ook al meerdere keren met veel succes en plezier uitgevoerd.

De activiteit met de rijmperen uit het project ‘Rupsje Nooitgenoeg’ vind ik geweldig én origineel, en ik heb samen met de kinderen hier heel veel plezier aan beleefd. Ik had een heel eenvoudige boom geknipt uit karton en deze op de wand geplakt. De peren konden, nadat de kinderen rijmwoorden op het woordje ‘peer’ hadden bedacht, zo de boom in. Het is mijn groep 1 kinderen gelukt om de boom vol met peren te hangen, knap hè? Het effect van de ‘rotte’ peren uit deze les vonden ze geweldig! Ik heb alle peren uit de boom geplukt en deze verzameld in mijn hand. Stiekem had ik er peren tussen gestopt met woorden die niet rijmen. Ik vertelde de kinderen dat ik misschien ook rotte peren geplukt had. Jij leest de woorden één voor één voor en je vraagt de kinderen te gaan staan bij een woord dat niet op peer rijmt, dit is een rotte peer. Alle rotte peren mogen niet terug in de boom, maar liggen naast de boom omdat ze rot zijn …

Doordat de boom een duidelijke plaats krijgt in het lokaal en je deze les aanbiedt binnen het thema blijf je dicht bij hun belevingswereld. Je kunt deze activiteit volop herhalen en je merkt dat de kinderen ontzettend veel met rijmen bezig zijn. Ze weten echt welke woorden er in de boom hangen (ze wisten zelfs welke woorden er op de rotte peren stonden!). Toen ik afgelopen september deze activiteit uitvoerde was dit zo’n succes dat ik op het idee kwam om na dit project de boom een permanente plek in onze groep te geven, dit werd onze rijmboom!

Nu zet ik bij ieder project de rijmboom in. Omdat ik met jongste kleuters werk, bedenk ik een eenvoudig woord om op te rijmen dat goed aansluit bij het thema. Ik ga op zoek naar een geschikte zwart wit afbeelding en print deze meerdere keren uit op gekleurd papier. Deze afbeeldingen worden gelamineerd en uitgeknipt. De eerste keren dat ik met mijn groep aan het rijmen was heb ik ervoor gekozen om de woorden die de kinderen bedachten op de afbeelding te schrijven. Sommige kinderen valt dan op dat het einde van het woord er steeds hetzelfde uitziet, wat een ontdekking!

Natuurlijk vind ik het ook belangrijk om aandacht te geven aan de bedachte rijmwoorden, is het een echt woord of bestaat het niet en is het onzinrijm? Dit laatste is ook heel knap én belangrijk en er ontstaan leuke gesprekken. Ik laat het bedachte rijmwoord als afbeelding groot op het digibord  zien, zodat de kinderen hun woordenschat uitbreiden en daarna kunnen de rijmwoorden letterlijk de boom in.

Tijdens de sinterklaasperiode hebben de kinderen gerijmd op het woordje ‘pak’. Jullie raden vast al welk woordje er favoriet was? Juist ja, kak! Tijdens deze activiteit heb ik ervoor gekozen om de rijmwoorden niet op de pakjes te schrijven (dit werd heel onduidelijk) maar om steeds kleine afbeeldingen uit te printen en deze met kleuterlijm vast te plakken op de gelamineerde pakjes.

Dit was zo’n positieve ervaring dat ik hier tijdens de kerstperiode bij het woordje ‘os’ opnieuw voor heb gekozen. Ik merkte aan de kinderen dat zij nu nog beter wisten welke woorden er allemaal in onze rijmboom hingen. Als je de woorden opschrijft, heb je kinderen die deze ontzettend goed kunnen onthouden. Als je de woorden als afbeelding opplakt, zie je de kinderen hier steeds naar kijken en dit visuele hulpmiddel is een ontzettend goede ondersteuning. Ik merkte dat ze nu nog meer spontaan aan het rijmen waren en meer oog hadden voor de rijmboom, dat is je absoluut je doel: herhalen, herhalen, herhalen!

‘Juf, klos rijmt op os hè’. ‘Ja, heel goed! Wat denk je, is klos een echt of een onzinwoordje?’

‘Uhm … een onzinwoordje, klos bestaat niet …’ ‘Oh nee? Ik zal het eens opzoeken…’

Ik laat de kinderen een klos op het digibord zien.
‘Wat gek? Dat noemt de gym juf een olifantenpoot hoor juf!’ 

Doordat ik deze les ieder project herhaal, kwam ik spontaan op een goed idee. Ik koos ervoor om de boom vol te plakken met klittenbandcirkels en achterop de gelamineerde afbeeldingen ook klittenband te plakken. Op deze manier kun je de boom zeer eenvoudig volhangen en zijn de afbeeldingen na afloop ook weer makkelijk te verwijderen.

De volgende afbeeldingen hebben al in onze rijmboom gehangen:

+ peren bij het project Rupsje Nooitgenoeg

+ hazen bij het project Vriendschap van de Kinderboekenweek

+ noten bij het project Noten

+ pakjes bij het project Het huis van Sinterklaas

+ os bij het project Kerstfeest

Welk rijmwoord zal het worden bij het volgende project in mijn groep? Wij gaan werken aan het project ‘Heb jij misschien Olifant gezien?’. Een jongen speelt verstoppertje met Olifant en wij gaan hem helpen zoeken … Dat wordt grappig!

Ik raad je echt aan om het project ‘Rupsje Nooitgenoeg’ in jouw groep aan te bieden en dat deze blog je geïnspireerd heeft om nét zo enthousiast met de rijmboom aan de slag te gaan. Jonge kinderen genieten hier volop van én het is zo belangrijk voor hun klankontwikkeling! Ik wens je veel plezier en ben heel benieuwd naar jouw ervaringen met rijmende kleuters. Laat je van je horen? Op Instagram kun je mij volgen onder de naam ‘juf in een kleutergroep’. Ik vind het leuk als je een berichtje achterlaat op de Facebookpagina ‘Vrienden van Kleuteruniversiteit’ met je ervaringen.