Download, Inspiratieblogs
Van krabbels naar letters: Voorbereidend schrijven in de kleuterklas! + gratis download
Schrijven is een belangrijke vaardigheid die kinderen stap voor stap leren. Voordat kinderen daadwerkelijk letters en woorden kunnen vormen, hebben ze eerst een goede basis nodig.
Denk hierbij aan het ontwikkelen van de grove motoriek, de fijne motoriek, pen- en papieractiviteiten waarbij kinderen plezier krijgen in schrijven. Hoe zorg je ervoor dat ze op een speelse en laagdrempelige manier voorbereid worden op het schrijfproces? Hierover gingen Susanne, Melanie en Manon in gesprek met Dorine Cleve, auteur van onder andere Krullenbol en ontwikkelaar van Handige Handen. In deze blog geven zij je vijf praktische tips om een boost te geven aan het voorbereidend schrijven in jouw klas.
Tip 1: Ontwikkel de grove motoriek
Voor een goede basis vanuit het lichaam is het belangrijk om te starten met het maken van grove bewegingen, alvorens te starten met de fijne bewegingen. Het stimuleren van de lichaamscontrole en motorische coördinatie zorgt voor de basis om de motoriek verder te ontwikkelen. Je kunt hierbij gebruik maken van bewegingen op muziek. Eerder schreven Linda en Manon al een blog over het werken met danslinten. Het gebruik van danslinten zorgt voor het vergroten van de bewegingen. Ook kun je gebruik maken van grote vellen papier, waarop de grove bewegingen zichtbaar worden. Krullenbol heeft hiervoor hele leuke oefeningen die worden ondersteund door filmpjes waarin Dorine de bewegingen of opdrachten voor doet, waar naar de kinderen het vervolgens na kunnen doen. Daarnaast heeft Krullenbol grootmotorische beweegkaarten. Dit zijn kaarten met beweging die de kinderen kunnen uitvoeren met daarbij oefeningen met mogelijkheden tot differentiatie. Kinderen ervaren tijdens het uitvoeren van de oefeningen alles met hun lijf waardoor ze steeds meer controle leren krijgen over hun lichaam.
Naast het oefenen met het hele lijf is ook de motorische coördinatie met de handen en armen een belangrijk onderdeel om te stimuleren. Zo maakt iedereen op school met regelmaat gebruik van stoepkrijt in de pauze. Lekker vrij tekenen is leuk, maar je kunt de kinderen ook leuke opdrachten geven die ze op dat moment kunnen uitvoeren. Denk hierbij aan het tekenen van cirkels. Laat de kinderen twee krijtjes pakken en laat ze met beide handen tegelijk cirkels tekenen. Vertel en laat de kinderen zien dat de handen hierbij tegenovergesteld een cirkel tekenen. Laat ze hierbij meerdere keren de richting afwisselen.
Wanneer de cirkels zijn gelukt, zou je over kunnen stappen op de golfbeweging. Laat ze de golven tekenen naar elkaar toe en van elkaar af. Wissel dit net als bij de cirkels af. Het werken met twee handen tegelijk kan goed ingezet worden bij het maken van basisbewegingen zoals stippen zetten, cirkelvormige bewegingen maken, horizontale en verticale lijnvorming. Bij deze opdrachten wordt er nog geen nauwkeurigheid gevraagd en kinderen kunnen de lijnvorming uitvoeren en beleven met hun hele lichaam. Wat je ruimtelijk groot mag ervaren met je lichaam of door het maken van grote bewegingen op een schrijfoppervlak, snap je als kleuter veel beter. We verlangen hier nog een eenvoudige synchrone coördinatie waardoor deze oefeningen heel laagdrempelig zijn. Werk je ondertussen met muziek, dan wordt ook de auditieve concentratie en het ritmegevoel gestimuleerd.
Stimuleer de kinderen ook om de middenlijn te doorkruisen. Het doorkruisen van de middenlijn verwijst naar het vermogen om bewegingen te maken waarbij een lichaamsdeel (arm, been, hand) over de denkbeeldige middenlijn van het lichaam heen beweegt. Deze middenlijn loopt van het hoofd naar beneden tussen de benen. Denk hierbij aan speelse opdrachten zoals leg je linker hand op je rechter knie of zet je rechter voet voor je linker voet. Krullenbol heeft een leuk pakket met beweegtussendoortjes waarin leuke en gevarieerde oefeningen zitten om dit te oefenen met de kinderen. Wanneer je het doorkruisen oefent, versterk je de samenwerking van beide hersenhelften. Het rijpingsproces van beide hersenhelften, ook wel het lateralisatieproces genoemd kun je niet versnellen, omdat het een biologisch proces is. Je kunt kinderen door bovenstaande oefeningen wel stimuleren in het lateralisatieproces en daardoor vaardiger maken.
Tip 2: Ontwikkel de fijne motoriek
Een goede fijne motoriek is essentieel voor het leren schrijven van letters. Kleuters kunnen hun hand- en vingerbewegingen versterken door diverse spelletjes en activiteiten. In de klas kun je dit op verschillende manieren stimuleren. Denk hierbij aan activiteiten zoals het weven van papier of wol in een frame, het scheuren van verschillende soorten papier, met teldopjes een mozaïek maken, hang een waslijn op met kledingstukken, laat kinderen kleine gekleurde materialen met een pincetgreep sorteren. Of door middel van spel zoals knikkeren, het spelen van een potje Jenga, voelspelletjes of een tol laten draaien. Bij al deze activiteiten zijn kinderen bezig met het ontwikkelen van hun fijne motoriek. Bied in de tuff tray verschillende materialen aan, waarbij ze met pincetten of met hun vingers materialen kunnen sorteren of verplaatsen.
Laat kinderen in de zandtafel werken met hard zand of zacht zand. Het voelen en creëren met zand zorgt voor het gebruiken van de vingers ter stimulering van de fijne motoriek. Daarnaast heeft Krullenbol schrijf- en kleikaarten waarbij tijdens iedere activiteit één oefening centraal staat. Hierbij worden de kinderen gestimuleerd om te werken aan de fijne motoriek. Maar vergeet ook zeker de kleimatten van Kleuteruniversiteit niet. Ook deze nodigen de kinderen uit om op verschillende manieren hun fijne motoriek te stimuleren.
Tip 3: Inzetten op de tactiele ervaring
Voor een algehele ontwikkeling is het belangrijk om in te zetten op tactiele ervaring. Hiermee wordt alles rondom voelen en aanraken met de handen bedoeld. Wanneer je hiermee aan de slag gaat voelen de kinderen hoeveel kracht ze moeten zetten om iets voor elkaar te krijgen, hoe materialen aanvoelen en wat ze er mee kunnen doen. Hiervoor kun je gebruik maken van bijvoorbeeld sensorische bakken. Deze bakken kun je vullen met verschillende materialen zoals pasta, rijst, spliterwten, waterparels. Je kunt ze aanvullen met een schepje, bakje, pincet of een bijpassende vulvorm. Ander materiaal dat ook heel goed aansluit bij de tactiele ervaring zijn de motoriekdozen ontwikkeld door Dorine, genaamd Handige Handen. Deze prachtige en stevige materialen laat de kinderen voelen en ervaren wat ze met hun handen en vingers kunnen doen. Doordat er een niveau opbouw in zit (starter, junior, expert) kun je binnen de klas makkelijk differentieren waar nodig. De materialen zijn heel stevig en mooi en er zitten handleidingen bij waarin voor ieder onderdeel spelideeën staan uitgewerkt. In de online omgeving van Krullenbol vind je veel verschillende vingermotoriek oefeningen om samen met de kinderen te oefenen. Daarnaast kun je natuurlijk ook zelf met de kinderen in de klas vingermotoriekoefeningen doen. Denk hierbij aan schrijven in je handen, de vingertoppen om beurten tegen elkaar aan duwen, de vingers uitstrekken, klappen in de handen, piano spelen met de vingers en de verschillende vingerversjes die er zijn.
Vingerversjes zijn een leuke manier om de hand- en vingermotoriek te versterken. Op internet zijn diverse versjes te vinden, passend bij verschillende thema’s. In deze download vind je een leuk vingerversje passend bij het thema lente.
Tip 4: Ziet schrijven, doet schrijven
Maak het aantrekkelijk door in de klas een omgeving te creëren waarin kinderen uitgenodigd worden om te oefenen met schrijven en krabbels. Naast hetgeen dat als het goed is iedereen wel toepast in de klas zoals het toevoegen van verschillende schrijfmaterialen in de hoeken zoals notitieblokken, potloden, pennen, whitebordstiften en wisborden. Daarnaast kun je woordkaarten aanbieden om kinderen woorden na te laten stempelen of schrijven. Het voordoen van de leerkracht kan bevorderend werken bij de ontwikkeling van kinderen. Zien dat je taal op papier kunt zetten door middel van schrijven en dat anderen begrijpen wat er staat, zorgt ook voor interesse voor schrijven bij kinderen. Als kinderen schrijven in het spel kunnen integreren, wordt het een natuurlijk onderdeel van hun ontwikkeling.
Tip 5: Voorbereiden op een rijpe pengreep
Voor het voorbereiden op een juiste pengreep kun je de kinderen laten werken met verschillende soorten materialen zoals korte krijtjes of wasco zodat de kinderen deze niet kunnen laten rusten op hun hand en hierdoor verplicht worden om het materiaal te hanteren met wijsvinger en duim. Het stimuleert een natuurlijke grip en helpt de focus te leggen op lijnvorming. Een leuke tip hiervoor zijn de Crayon Rocks, te verkrijgen bij o.a. Credu (https://www.credu.nl/product/crayon-rocks-8-stuks/.)
Een andere tip is gratis: Bewaar altijd je kleine, korte potloden, wanneer je deze aanbiedt bij de kinderen krijg je hetzelfde effect als bij de krijtjes en wasco. Wanneer je kinderen in de klas hebt die nog moeite hebben met het doseren van kracht om strepen op papier te zetten kun je gebruik maken van wasco of Woody’s.
Tijdens het gesprek met Dorine vertelde zij dat Woody’s mooie potloden zijn doordat ze gemakkelijk kleur afgeven en afwasbaar zijn. Maar vanwege hun dikte kunnen kinderen echter verschillende vingerzettingen aannemen, wat niet altijd bijdraagt aan een rijpe pengreep. Daarom is het goed om af te wisselen in het aanbod van materialen. Door bewust om te gaan met de keuze van materialen en waar nodig bij te sturen, zorg je ervoor dat kinderen op een ontspannen manier verschillende schrijfbewegingen kunnen verkennen. Door af te wisselen tussen oefeningen en in te spelen op hun interesses, blijft het bezig zijn met schrijfbewegingen uitdagend en leuk. Voorbereidend schrijven begint bij de ontwikkeling van de grove en fijne motoriek door middel van spel, beweging en plezier. Kleuters hoeven nog niet perfect letters te schrijven, en door op een speelse manier kennis te maken met verschillende materialen en activiteiten worden ze op een natuurlijke manier klaargestoomd voor het echte schrijfproces. Geef ze de ruimte om te ontdekken, te proberen en vooral: te genieten van het schrijven!
We hopen dat deze blog je nieuwe inzichten heeft gegeven om verder te gaan met het voorbereidend schrijven in de klas. Mocht je nog andere leuke tips hebben, horen we deze natuurlijk graag op de Facebook pagina Vrienden van Kleuteruniversiteit! Wil je zien wat wij in onze klassen uitvoeren, volg ons dan op onze Instagram-accounts: @jufsuusinactie, @juf_melanieb en @juffie_manon. Vergeet ook zeker niet te kijken op de website van Dorine Cleve.
