Inspiratieblog: Puzzelen, hoe pak je dat aan?

In elke kleuterklas zijn ze te vinden: puzzels! Hoe kun je kinderen aan het puzzelen krijgen? Welke puzzels moeten er aanwezig zijn in de klas? Welke doelen behalen kinderen tijdens het puzzelen? En hoe kun je kinderen uitdagen? Maartje Ramakers, werkzaam als leerkracht in groep 1-2-3 op basisschool de Weiert in Arcen en Manon Oostendien, werkzaam als leerkracht in groep 1-2 op de Mauritsschool in Nieuwegein, nemen je graag mee in de wereld van puzzels!

De ontwikkeling

Tijdens het puzzelen worden verschillende vaardigheden ontwikkeld. Om een puzzel tot een goed einde te brengen moeten er kijk-, denk-, en doevaardigheden goed op elkaar worden afgestemd, oftewel de visio-motoriek moet voldoende zijn ontwikkeld.

Kijken en zien: visuele- en ruimtelijke waarneming en oriëntatie.
Het gaat hierbij om het ontwikkelen van het bewust en gericht waarnemen. Denk aan het zien van verschillen en gelijkenissen en het plaatsen van puzzelstukken op de gewenste plek. Bij puzzelen zien we dit vooral terug in het inzien welke kleuren aan elkaar grenzen, hoe een afbeelding doorloopt op het volgende puzzelstuk en bijvoorbeeld het plaatsen van de lucht aan de bovenzijde van de puzzel.
Doen: fijne motoriek en het bewegen (handelen) met handen en vingers.
Bij het doen draait het om het plaatsen van de stukken op de juiste plaats van de puzzel. Het draaien en verschuiven van stukken hoort bij dit onderdeel van de ontwikkeling.
Denken: De samenwerking van het doen en het zien, oftewel het plannen van de uitvoering.
Het redeneren en organiseren van het maken van een puzzel zijn essentieel om tot een goed eindresultaat te komen. Hoe start je? Welke stukken ga je als eerste neerleggen? En hoe ga je verder te werk? Het vooruit- en terugblikken zorgt voor het evalueren van het puzzelen. Welke stukken heb ik al gehad? Welke heb ik nog niet geprobeerd?

Verschillende puzzels

Om tegemoet te komen aan de ontwikkeling van de kinderen op het gebied van puzzelen is een divers aanbod noodzakelijk. Kinderen die net beginnen met puzzelen kun je een insteekpuzzel aanbieden. Een knopje op het puzzelstuk zorgt ervoor dat het kind het stuk makkelijk in de puzzel kan plaatsen. Bij dit soort puzzels gaat het vaak om grove figuren. Zorg voor een kleine puzzel met weinig stukjes, waardoor het kind een competent gevoel overhoudt aan het puzzelen. Je kunt deze puzzels uitbouwen naar puzzels met meer stukjes en complexere vormen.

Kinderen met een gevorderd niveau kun je laten werken met de ‘losse-stukken-puzzels’ beschikbaar in verschillende formaten en materiaal. Er zijn puzzels van hout, dik karton en plastic. Natuurlijk kun je ook altijd zelf puzzels maken door een afbeelding te lamineren en deze in stukken te knippen.

Een vloerpuzzel is een andere variant op de puzzel. De vloerpuzzel bestaat uit grote stukken die samen zorgen voor een grote afbeelding. De kinderen maken deze puzzels in principe op de grond. Ook hierin zijn diverse aantal stukken te vinden evenals complexiteit in de afbeelding.

Uitdaging

Observeer de kinderen en bekijk waar ze aan toe zijn. De moeilijkheidsgraad van een puzzel zit in het aantal stukjes, de afbeelding, het voorbeeld, de vorm van de stukken en het soort puzzel. Wanneer je ziet dat een kind vastloopt bij het maken van een puzzel is het handig om een puzzel met minder stukjes aan te bieden, passend bij hun ontwikkeling. Heeft een kind behoefte aan meer uitdaging? Geef dan een puzzel met meer stukken, of geef verdiepende opdrachten.

Een aantal voorbeelden zijn:

Puzzelen op tijd:
Geef het kind een puzzel die hij gemakkelijk zelf kan maken en een timer. Laat het kind de puzzel maken en timen hoe lang hij bezig is. Noteer de tijd en daag het kind uit om zichzelf steeds te verbeteren.
Andersom puzzelen:
Geef het kind een puzzel en laat hem de stukken met de afbeelding naar beneden leggen. Laat het kind de puzzel oplossen door alleen te kijken naar de vorm van de puzzelstukken.
Teken af:
Geef het kind een puzzelstuk en laat bedenken hoe de puzzel eruit kan zien. Laat hem deze puzzel tekenen. Evalueer of en welke onderdelen hetzelfde zijn als op de echte puzzel. Lamineer de tekening en laat het kind de stukken losknippen.

Er zijn nog heel veel andere ideeën om een kind uit te dagen op het gebied van puzzelen. Cora Hansen verzamelde er een hoop op haar site ‘Slimme Kleuters’. Hier vind je meer tips!

Begeleiding van de leerkracht

Je kunt kinderen tijdens het puzzelen ook observeren op basis van de puzzelaanpak die ze gebruiken. Begeleid de kinderen tijdens het puzzelen in hun aanpak. Sommige kinderen moet je leren hoe je overzicht brengt in alle puzzelstukken die er op tafel liggen of moet je helpen met het zetten van de eerste stappen. Help de kinderen op weg met het puzzelen. Het goede voorbeeld vanuit de leerkracht en een duidelijk stappenplan zorgt voor het ontwikkelen van de puzzelvaardigheid.

Enthousiasmeren

Hoe krijg je je kinderen aan het puzzelen?

Sluit aan bij de belevingswereld en de behoefte van de kinderen.
Zorg dat je niet te veel puzzels tegelijk aanbiedt. Houd het overzichtelijk voor de kinderen.
Zorg dat kinderen de puzzels makkelijk zelf kunnen pakken. Maak geen stapels in de kast, maar zorg ervoor dat de kinderen de puzzels kunnen zien.
Wissel de puzzels af en toe om met andere klassen of vanuit het magazijn. Niet alles hoeft tegelijkertijd aangeboden te worden. Kijk hierbij naar het thema van die periode.
Om kinderen de juiste keuze te laten maken kan het handig zijn om de puzzels in je klas te groeperen op moeilijkheidsgraad. Daarbij kijk je naar het aantal puzzelstukjes, de afbeelding, de grootte en vorm van de stukken.
Maak gebruik van een puzzelkaart waarbij de kinderen aftekenen welke puzzels ze al gedaan hebben. Hoe meer puzzels, hoe meer krullen of stickers of kruisjes. Daarbij kun je op de puzzelkaart de verschillende gradaties van de puzzels aanduiden. Het kind ziet dan precies welke puzzels van de categorie hij/zij al gedaan heeft. Daarbij geeft het ook de mogelijkheid om te leren evalueren op hun werk.

Puzzelen zorgt naast ontspanning ook voor het ontwikkelen van verschillende doelen en de executieve functies. We hopen dat je voldoende inspiratie hebt, om zelf meer aandacht te kunnen besteden aan het puzzelen in je klas. Wil je meer van ons zien? Kijk dan op de Instagram van @deklasvanjufmaartje en @juffie_manon. Veel puzzelplezier!