Opgeruimd staat netjes!

Renate van Ruijven is werkzaam in unit 1/2 op de Joannesschool in Naaldwijk en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Dagelijks heeft elke kleuterleerkracht ermee te maken, opruimen! Maar hoe zorg je er nou voor dat dit moment soepel verloopt in de klas? Daarnaast wil ze je graag inspireren hoe zij ervoor zorgt dat er met het materiaal in haar klas netjes wordt omgegaan.

Spel speelt in een kleuterklas een grote rol. Dit spel wordt verrijkt door allerlei materialen, hierdoor zijn er veel spullen aanwezig in de meeste klassen. Natuurlijk zien wij als kleuterleerkrachten graag dat kinderen intensief gebruik maken van de spullen, mits dit voorzichtig gebeurt. Ik neem je graag mee met de manier die voor mij werkt. In mijn klas wordt er veel rommel gemaakt, maar tegelijkertijd ruimen de kinderen als de beste op! Ook gaat er weinig materiaal kapot, benieuwd hoe? Ik neem je mee!

Voordat ik begin over het stukje opruimen wil ik jullie graag meenemen in het aanbod. Kinderen kunnen alleen goed opruimen, wanneer zij weten waar alles in de klas hoort. Daarom wil ik je vragen eens kritisch te kijken naar je kastinrichting. Staat de kast overvol, dan is het aan jou de taak om hier spullen uit te halen zodat er ruimte vrijkomt om de materialen goed op te kunnen bergen. In veel kleuterklassen is er ontwikkelingsmateriaal aanwezig, typisch kleutermateriaal in grote zware houten dozen. Deze dozen zijn voor een kleuter vaak veel te zwaar. Daarnaast is het voor de kinderen lastig om te zien wat er in die dozen zit. Je kunt er bijvoorbeeld voor kiezen om dit materiaal op te bergen in mandjes of de deksels eraf te halen, zodat de kinderen zien wat erin zit. Mijn grootste tip hierbij is, voorkom stapelen, hierdoor is het onderste materiaal niet zichtbaar.

Via dit punt kom ik automatisch aan bij het rouleren van materialen. Stel je voor je bent als kleuter al een jaar op school en kijkt tijdens het kiezen in de kasten, je vindt een nieuw materiaal: ‘Wow!” Kleuters worden geprikkeld door alles wat ze om hen heen zien. Een nieuw materiaal biedt nieuwe impulsen en verhoogt de betrokkenheid van kinderen. Natuurlijk hoeft dit materiaal niet nieuw te zijn. Het helpt enorm om te wisselen met je materialen. Zonet had ik het over het legen van je kasten, gooi het overige materiaal in een dichte kast en haal het na een aantal maanden weer tevoorschijn, ik weet zeker dat de kinderen geprikkeld raken en meer in de kasten gaan kijken wat er allemaal ligt. Op deze manier zijn je kasten leger en de kinderen meer betrokken, win-winsituatie dus!
Daarnaast geldt ook voor de hoeken; less is more. De hoeken hoeven niet overvol te liggen, de kinderen kunnen niet met alles tegelijk spelen. Wissel ook binnen je hoeken eens van materiaal, dit houdt het voor de kinderen interessant om erin te spelen.

Ik hoor regelmatig van collega’s dat er veel stuk gaat in de groepen en/of dat kinderen manipulerend spelen met het materiaal. Natuurlijk is dit een fase, maar jij als leerkracht kunt daar wel iets aan doen. Het begint met het aanbieden van het materiaal. Leg je alles zo neer of zorg je ervoor dat je het materiaal introduceert? Dit kun je op verschillende manieren doen. In de kring bijvoorbeeld, of speel mee en creëer zo een voorbeeld dat de kinderen kunnen volgen. Op deze manier is het voor de kinderen duidelijk wat het doel is van het materiaal en kunnen zij gericht tot spel komen. Maak echt tijd om mee te spelen met de kinderen, ook wanneer je ziet dat het even niet gaat zoals je wil. Speel hierop in en speel mee.

Het is belangrijk om kinderen verantwoordelijk te maken voor het materiaal. Wanneer je het materiaal aanbiedt, benoem dan ook hoe het dient te worden opgeruimd.

Oké, de klas is netjes, alles heeft een eigen plekje, de kinderen zijn betrokken aan het spelen, maar het materiaal ligt overal, wat nu? Belangrijk om in je achterhoofd te houden is dat niet alleen jij verantwoordelijk bent voor het klaslokaal, ook de kinderen spelen hier een belangrijke rol in, het is immers hun leeromgeving. Het kan helpen dit te benoemen naar de kinderen; ’We ruimen met elkaar op. Ik help, maar samen zorgen we ervoor dat de klas weer netjes wordt.’ Benoem hierbij ook de noodzaak van de situaties. ‘s Avonds komt de schoonmaker langs. Wanneer hij iets op de grond ziet liggen, zou het zomaar in de prullenbak kunnen belanden. Dit is iets wat de kinderen echt niet willen. Daarnaast is een rommelige kast niet handig, we kunnen de materialen niet snel vinden en moeten langer zoeken voordat we kunnen gaan spelen. Opruimen is dus erg belangrijk!

Voordat je begint met opruimen is het belangrijk dat je van te voren aankondigt dat je gaat opruimen. Dit kan door middel van een wekker of door te zeggen, we gaan over … opruimen. Stel je voor, je zit net lekker in je tekening en hoort ineens dat je moet op gaan ruimen, maar je wilt net de laatste bloem nog even afmaken. Het is voor de executieve functie time-management van groot belang dat je van te voren duidelijk maakt dat je zo gaat opruimen, je zult zien dat de kinderen hierdoor veel sneller tot opruimen overgaan. Je kunt er ook voor kiezen om van te voren alvast een rondje te lopen langs de grote hoeken en deze kinderen alvast aan te sporen tot opruimen, zo voorkom je dat het opruimen in de ene hoek veel langer duurt dan in de andere hoek.

Om ervoor te zorgen dat er bij mij in de klas goed wordt opgeruimd zijn er kinderen verantwoordelijk voor elk hun eigen taak, na het opruimen worden zo alle hoeken goed gecontroleerd of ze netjes zijn. Vaak liggen er nog losse dingen op de grond. Per dag zijn er twee kinderen ‘stofzuigers’, zij rapen dan alles van de grond af en leggen het neer op hun eigen plek. Al snel is de klas netjes en opgeruimd. Vergeet hierbij ook niet te benoemen dat opruimen omgekeerd spelen is, begin je met spelen haal je alles uit de kast, ben je klaar dan ruim je alles weer op in de kast, precies omgekeerd dus!

Hopelijk gaat deze blog je helpen bij een nette klas met weinig kapotte materialen. Wil je meer van mijn klas en werkwijze zien? Volg ons dan op Instagram via @jufrenate. Heb je na deze blog vragen over het opruimen of juist andere vragen die naar boven komen? Stuur mij dan gerust een bericht via Instagram of je kunt mij bereiken via de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit. Je kunt ook mailen naar ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl. Ik ga graag met je in gesprek!