Begrijpend luisteren bij kleuters + gratis download

Begrijpend luisteren is de voorloper op het begrijpend lezen en een enorm belangrijke vaardigheid. Maar hoe pak je dit met kleuters het beste aan? Kim Thewissen is leerkracht van groep 1/2 op Kindcentrum Anne Frank in Maastricht en Maartje Ramakers is leerkracht van groep 1/2/3 op basisschool de Weiert in Arcen. Beiden zijn ze ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In deze blog geven zij je tips over hoe je bij kleuters het begrijpend luisteren kunt stimuleren én delen ze een download met de gedragspatroongrafiek.

Wat is begrijpend luisteren?

Voordat we tips delen, zoomen we eerst in op wat het begrijpend luisteren precies inhoudt. Begrijpend luisteren is een actief en probleemoplossend proces, waarbij de luisteraar de belangrijkste rol speelt. Wanneer een kind geboren wordt, leert hij over de wereld om zich heen door te luisteren. Later verwerven kinderen steeds meer strategieën waardoor de luistervaardigheid verbetert. Door voor te lezen aan kinderen leren ze hoe verhalen zijn opgebouwd, hoe gevoelens kunnen worden uitgedrukt en leren meeleven met personages.

Luisterhouding

Alhoewel kinderen van jongs af in aanraking komen met diverse geluiden om hen heen, is gericht luisteren niet voor alle kinderen even gemakkelijk. Vaak is de luisterhouding dan ook een houding die aangeleerd moet worden. Van een jongste kleuter kun je niet dezelfde luisterhouding vragen als van een oudste kleuter. Zo werkt Kim op school met beertje Tom.

Beertje Tom leert de kinderen onder andere een luisterhouding aan. Gericht kunnen luisteren heb je nodig om vervolgstappen te kunnen zetten in het handelings- en werkproces. Dit zijn vaardigheden die je kleuters stap voor stap binnen korte tijd kunt aanleren. Zo start je met stil zitten, vervolgens stil zijn, dan goed kijken en goed luisteren. Dit zijn expliciete vaardigheden die je centraal kunt stellen tijdens je grote/ kleine kring. Uiteraard is dit een voorbeeld, als leerkracht kun je afspraken maken binnen je groep om gericht te oefenen aan deze luisterhouding.

Ook zijn er diverse ontwikkelingsmaterialen die je gericht kunt inzetten om te oefenen aan de luisterhouding, denk bijvoorbeeld aan communicatiespel.

Andere voorbeelden om te werken aan een luisterhouding is een spelletje spelen waarbij het stil is in de klas en je de kinderen vraagt om te luisteren naar alle geluiden die ze om zich heen horen. Of laat de kinderen allebei een kleurplaat maken zonder te kijken bij elkaar en in overleg de kleuren te bepalen. Aan het eind bekijken ze de kleurplaten en evalueren ze of deze overeenkomen.

Interactief voorlezen

Het luisteren naar een verhaal is een sociale activiteit waarbij contact tussen de leerkracht en het kind nodig is. De verteller en de luisteraar zijn voortdurend in interactie met elkaar. Interactief voorlezen is dus erg belangrijk voor het stimuleren van een actieve luisterhouding en uiteindelijk het verhaalbegrip en begrijpend luisteren.

Gebruik tijdens en na het voorlezen pictogrammen. Denk hierbij aan picto’s die kinderen stimuleren om na te denken over de verhaallijn en personages in het verhaal. In onze klas gebruiken we pictogrammen van: wie, waar, wat, begin, afloop, probleem en oplossing. Aan de hand van de picto’s kun je tijdens en na het voorlezen van een prentenboek luistervragen stellen over de tekst en verhaallijn. Hierdoor zal het verhaalbegrip van kinderen vergroten en dit kun je door het stellen van vragen makkelijk checken tijdens een kleine kring.

Activiteiten rondom begrijpend luisteren

Mindmappen: aan de hand van eerder benoemde pictogrammen bespreek en herhaal je met kinderen het verhaal na het voorlezen. Bespreek per pictogram wat er in het boek gebeurt en maak het visueel door tekeningen of prenten uit het boek. Denk bijvoorbeeld aan de vraag: ‘Over wie gaat het boek?’ het antwoord van kinderen teken je naast het pictogram. Vervolgens bespreek je wat het hoofdpersonage meemaakt. Ook dit noteer je weer. Zo ga je door tot je alle gewenste picto’s hebt behandeld. Geef de mindmap een plek in de klas en verwijs ernaar terug wanneer het boek opnieuw wordt behandeld.

Vensterruiten: Met vensterruiten werk je aan het verhaalbegrip. Geef ieder kind een blad met vier vakken en een potlood. Nummer de vakken en denk daarbij ook aan het getalbeeld, zodat kinderen die de getalsymbolen niet kennen toch begrijpen welk vak welk nummer heeft. Lees een prentenboek voor en stop vier keer met lezen. Na elk fragment tekenen de kinderen in het vak wat ze net hebben gehoord. Geef de kinderen voor het tekenen denktijd, zodat ze in hun hoofd al kunnen verwerken wat ze hebben gehoord. Werk het boek op deze manier door totdat alle vier de vakken zijn gevuld. Laat kinderen vervolgens de vensterruiten met elkaar bespreken en evalueren.

Belangrijk: maak de kinderen duidelijk dat tekenen niet het hoofddoel is bij deze activiteit. Het gaat erom dat je kan zien dat het kind begrijpt wat hij heeft gehoord.

Gedragspatroongrafiek: Met de gedragspatroongrafiek worden de gevoelens van het hoofdpersonage van het verhaal gevolgd. De grafiek weerspiegelt vier emoties: blij, boos, verdrietig en ‘gemiddeld’, deze emoties bespreek je met de kinderen. Lees het prentenboek eerst interactief voor aan de kinderen. Tijdens het volgende kringmoment lees je het boek opnieuw voor en pak je na het lezen de grafiek erbij. Bepaal van tevoren als leerkracht welke momenten in het boek je wil behandelen. De start, het midden en eind van het verhaal bespreek je zeker, eventueel kun je nog een extra moment stoppen. Zet een stip bij de emotie die het personage op dat moment voelt. Na het behandelen van alle fragmenten trek je een lijn tussen de stippen en bespreek je de eindconclusie. Stel vragen die de kinderen stimuleren om terug te denken aan de verhaallijn, bijvoorbeeld: was het personage vaak verdrietig? Hoe kwam dat? Wat is er gebeurd?

Let op: niet alle boeken zijn geschikt voor het gebruik bij de gedragspatroongrafiek. Houd er rekening mee dat de verhaallijn niet te ingewikkeld is en de emoties van het hoofdpersonage goed te volgen zijn. Download de gedragspatroongrafiek onderaan deze blog!

Download

Gedragspatroongrafiek

Vensterruiten leeg

Hopelijk heeft deze blog je geïnspireerd om nog actiever met begrijpend luisteren aan de slag te gaan in jouw klas! Wil je meer van onze klassen zien? Volg ons dan op Instagram via @jufkimthewissen en @deklasvanjufmaartje. Heb je na deze blog vragen of wil je iets anders weten? Stuur dan gerust een bericht via Instagram of je via de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit