Inspiratieblog: oefening baart kunst!

Sigrid Olivier is werkzaam op CBS Het Baken in een groep 1/2 en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Zij kiest bij ieder thema een passend kunstwerk dat centraal staat. Zo laat zij jonge kinderen kennis maken met kunst en kunstbeschouwing. Ingewikkeld? Helemaal niet! In dit blog vertelt zij hoe ook jij kunstbeschouwing een plaats kunt geven binnen je onderwijs en hoe je op een laagdrempelige manier kunst bij ieder thema betrekt.

‘Als ik geen juf was geworden, dan was ik vast museumdirecteur’, zeg ik weleens lachend als mensen hiernaar vragen. Een grapje natuurlijk, maar wel met een kern van waarheid. Ik vind het geweldig om door een museum te wandelen en steeds iets nieuws te ontdekken. Regelmatig ga ik met mijn museumjaarkaart op stap om een nieuwe tentoonstelling te ontdekken. Hierbij neem ik ook vaak mijn kinderen mee. Even heel eerlijk, zij staan niet altijd te popelen om een tentoonstelling te bezoeken, maar als zij eenmaal in een museum zijn, worden ze vaak verrast. Er is altijd wel iets te vinden wat kinderen aanspreekt, alleen moet je ze dan wel de kans geven om kennis te maken met kunst.

Pénétrable de Lyon,  Jesús Rafael Soto, 1988

In september was ik op een inspiratiedag van Kleuteruniversiteit in Groesbeek. Auteur en illustrator Charlotte Dematons, bekend van o.a. ‘De gele ballon’ en ‘Nederland’, gaf daar een lezing. Zij vertelde onder meer dat zij thuis als kind altijd naar een plaat had gekeken. De afbeelding hing aan de muur. Jaren later kwam zij in een museum het originele schilderij tegen. Toen besefte zij pas, dat het kijken naar de afbeelding van dat schilderij als kind invloed op haar heeft gehad. Het had haar altijd geïnspireerd. Zij raadde alle aanwezige leerkrachten aan om ook te zorgen voor ‘kunst’ aan de muur en dat af en toe te wisselen. Je hoeft er dan niet eens uitgebreid aandacht aan te schenken, maar kinderen zien alles en zullen dus ook de ‘kunst’ in jouw klas ontdekken. Leuk voor nu, handig voor later.

Toen ik deze inspiratiedag verliet, dacht ik meteen: nu moet ik toch echt iets met ‘kunst’ in mijn eigen groep doen. Natuurlijk is er in een kleutergroep veel aandacht en tijd voor expressievakken, maar ik deed nog niet iets structureels aan ‘kunstbeschouwing’. Geïnspireerd door de lezing van Charlotte bedacht ik een plan om bij ieder thema dat aan bod zou komen in de klas, een passend kunstwerk te kiezen. Wat hield mijn plan concreet in? Eigenlijk was het een fluitje van een cent! En ook jij kunt het zo aanpakken:

1) Kies bij ieder thema een kunstwerk:

Bij ieder thema kies ik nu een kunstwerk of laat ik de kinderen een kunstwerk uitkiezen. De kunstwerken die ik kies, hebben een link naar het thema. Bij het Kleuteruniversiteit project ‘Het Kringloopwinkeltje’ koos ik bijvoorbeeld voor een kunstwerk gemaakt van afval in de vorm van een hond  gemaakt door Robert Bredford. Ik probeer gedurende het jaar zoveel mogelijk kunststijlen aan bod te laten komen. Tip: In voordeelboekwinkels zijn vaak kaartenboxen met kunstkaarten te koop. Ook de uitgeverijen Lemniscaat en Leopold hebben kunstboeken voor kinderen in de collectie.

2) Betrek ouders bij het kunstwerk:

Op mijn datamuur hang ik een foto op van het kunstwerk. Er staat een bordje bij met de tekst ‘Wij kijken naar dit kunstwerk’. Zo zien ouders ook welk werk centraal staat. Ik vind het fijn dat alle informatie over een lopend thema overzichtelijk op één bord te vinden is. Op de foto zie je het kunstwerk van Robert Bredford.

3) Geef kunst een vast plekje aan de muur:

In de kringloopwinkel zocht ik een opvallende wissellijst voor in de huishoek. Bij ieder thema verwissel ik de afbeelding in de lijst, zodat de afbeelding aansluit bij het thema. Zo ervaren de kinderen het als ‘gewoon’ dat er kunst aan de muur hangt. Ik zie de kinderen regelmatig uitgebreid naar de lijst kijken. En doen ze dat niet, dan weet je nooit wat ze onbewust in zich opnemen.

4) Stel regelmatig kunstbeschouwende vragen aan de kinderen:

Kleuters vinden het vaak nog best lastig om begrippen en gevoelens te verwoorden. Leerkrachten kunnen hierbij helpen door de juiste vragen te stellen. Natuurlijk zullen sommige soorten vragen door elkaar lopen, maar als je onderstaande volgorde aanhoudt, zul je merken dat er vanzelf een kunstgesprek komt. Ik koppel dit moment vaak aan een andere les binnen het thema. Kinderen vinden het tot nu toe ontzettend leuk en komen met de meest originele antwoorden. Om tot de juiste vragen te komen, heb ik even hulp gezocht via internet en een artikel opgezocht over kunstbeschouwing. Op de foto zie je het kunstwerk ‘The Circus Suite, je peignais leurs animaux’, Karel Appel, 1978.

Kernvragen (Bron: leerkrachten.kunstcentraal.nl; Kunstbeschouwing met kinderen)

a) Wat is je eerste indruk?
– Wie wil wat vertellen over dit kunstwerk?
– Waar doet dit kunstwerk je aan denken?
– Heb jij eerder zoiets gezien?

b) Wat zie je?

– Wat stelt het werk voor?
– Welke kleuren zie je?
– Wat kun je vertellen over de vormen?
– Hoe is het gemaakt?

c) Wat betekent het?

– Wat gebeurt er precies?
– Wat zal er gebeuren?
– Zou dit in het echt ook zo zijn?
– Wat wil de maker met dit werk vertellen?

d)
Hoe weet je dat?

Ga nu weer terug naar het kunstwerk. Leid de associaties van de kinderen weer terug naar het kunstwerk.

e) Wat vind je van het kunstwerk?
Dit is de laatste, afrondende vraag. Vaak wordt deze vraag als eerste beantwoord. Stel deze vraag bewust als laatste vraag.

Wat heeft mij dit nu opgeleverd? Kunst heeft nu een vaste plek binnen mijn lesgeven. Natuurlijk kan het altijd uitgebreider, maar ik vind het alvast een mooi begin naar aanleiding van het inspirerende verhaal van Charlotte Dematons. Het levert grappige reacties op van kinderen. Zij zagen mij een keer op zoek naar een olieverfschilderij van Rembrandt van Rijn. ‘Juf, die vinden wij niet mooi hoor, die is veel te oud’. Toen hebben we samen voor een moderne realistische kunstfoto gekozen. Het lijkt vaak een hele kunst om kunst te bekijken met kleuters. Hopelijk denk je na dit blog: Kunst bekijken met kleuters? Dat is zo gedaan. En het is vooral ontzettend leuk. Veel kijkplezier samen!