Richting het einde van het schooljaar is het in de meeste kleutergroepen dichtbevolkt, klassen van 30 of meer kinderen zijn geen uitzondering. De laatste tijd merkte Renate dat het wat onrustig was tijdens de grote kring, ze besloot om onderzoek te doen naar de inzet van kleine kringen. Rosan werkt hier al een tijdje mee en gaf advies. Rosan van Gessel is werkzaam in groep 1/2 op de Schakel in Leersum en Renate van Ruijven is werkzaam in unit 1/2 op de Joannesschool in Naaldwijk. Zij nemen je graag mee in hun zoektocht.
Steeds vaker staan er geen grote kringen meer op de dagplanning in een kleuterklas. In plaats daarvan wordt er gebruikgemaakt van de inzet van kleine kringen. Natuurlijk zijn de variaties hierin oneindig en zet iedereen deze kringen op een andere manier in. Wat echter wel hetzelfde is, is het doel van een kring: effectief onderwijs bieden. Maar wat is een kleine kring precies, wat zijn de voordelen hiervan, hoe gaat zo’n kleine kring in zijn werk en misschien nog wel belangrijker: hoe zet je de eerste stap bij het overstappen van een grote naar een kleine kring?
Wat is een kleine kring?
Een kleine kring is een gesprek of activiteit die wordt uitgevoerd in een klein groepje van ongeveer vier tot acht kinderen. De activiteit duurt zo’n tien tot vijftien minuten en de rest van de kinderen die niet deelnemen aan de kring zijn zelfstandig aan het werk of aan het spelen. Zo kun je ervoor kiezen om hen een gerichte opdracht te laten maken of zorg je ervoor dat ze zelfstandig kunnen spelen in de hoeken waar jij zicht op hebt.
Hoe werkt zo’n kleine kring?
Een kleine kring is niet anders dan een grote kring. Maar in tegenstelling tot wat het woord eigenlijk zegt, hoef je een kleine kring niet altijd in een kring vorm te geven. Maak dus ook vooral gebruik van de energie en beweeglijkheid van de kinderen door bijvoorbeeld een doel aan te bieden in de vorm van bewegend leren. Daarnaast kun je ook een spel spelen met een klein groepje kinderen, zoals bijvoorbeeld een kwartet rondom getalherkenning.
Voordat je begint…
Om de overstap naar het geven van kleine kringen te maken is het van belang dat de rest van de groep zelfstandig kan werken. Als jij bezig bent met geven van instructie aan de kleine kring, ben je immers niet beschikbaar voor eventuele vragen. Een eerste stap die je kunt zetten is het oefenen van de manier van hulp vragen. Stimuleer hen om vragen eerst aan een klasgenoot te stellen.Werk bijvoorbeeld met maatjes, zij vormen een tweetal en kunnen elkaar altijd opzoeken voor vragen. Het voordeel hiervan is dat het heel laagdrempelig is voor kinderen om vragen te stellen. Zeker wanneer je pas net op school bent en nog niet iedereen zo goed kent.
Om uitgestelde aandacht te oefenen en duidelijk te maken voor de kinderen dat je even niet beschikbaar bent, kun je bijvoorbeeld een ketting dragen. Heb je deze om ben je niet beschikbaar voor vragen, maar dienen ze zelf een oplossing te zoeken met hulp van een klasgenoot. De volgende stap is het geven van een kleine kring. Zorg ervoor dat je de activiteiten rustig opbouwt in niveau en laat de kinderen wennen aan de nieuwe manier van werken. Bouw ook de duur van de activiteiten op. De kinderen die zelfstandig aan het werk zijn moeten immers ook wennen aan de uitgestelde aandacht die zij moeten zien op te brengen. Om dit te oefenen zijn hier een aantal lessuggesties die ervoor zorgen dat jouw kleuters op een speelse manier oefenen met uitgestelde aandacht en geduldig te wachten:
- Storytelling met een twist: Vertel een verhaal, maar laat het einde open of onvolledig. Moedig de kinderen aan om hun verbeelding te gebruiken en zelf het einde van het verhaal te bedenken en eventueel te tekenen. Dit stimuleert het vermogen om informatie vast te houden en te verwerken terwijl ze wachten op het vervolg van het verhaal. Bespreek je de uitkomsten met elkaar dan leren de kinderen tevens dat er meerdere antwoorden mogelijk zijn en niet alleen het door hen bedachte juist is.
- Schatkist: We kennen het allemaal, een doos met spullen erin die zorgt voor nieuwsgierigheid bij kinderen. Vul een doos met interessante voorwerpen passend bij bijvoorbeeld het thema en laat de kleuters één voor één de voorwerpen uit de doos halen. Vertel de kinderen dat we alle voorwerpen tegelijk bekijken als alles uit de doos is gehaald. Dit helpt kinderen om hun geduld te oefenen en hun aandacht te richten op het huidige moment.
- Vragenmuur: Creëer een plekje in de klas waar kinderen hun vragen kunnen toevoegen. Moedig hen aan om de vragen of gedachten die ze hebben te tekenen of, als dat lukt, op te schrijven, maar wacht tot een bepaald moment van de dag om deze muur samen te bespreken. Dit leert kinderen dat hun ideeën en vragen belangrijk zijn, zelfs als ze niet onmiddellijk worden beantwoord.
- Wachtspelletjes: Speel spelletjes waarbij wachten een element van plezier is. Bijvoorbeeld het spel “Standbeeld” waarbij de kinderen moeten bevriezen en wachten tot de muziek weer afspeelt voordat ze mogen bewegen. Dit helpt hen te begrijpen dat wachten ook iets leuks kan zijn.
- Yoga: Beoefen eenvoudige yoga-oefeningen die zich focussen op ademhaling en lichaamsbewustzijn. Leer dat het belangrijk is om stil te staan en te wachten op het signaal, voordat ze naar de volgende pose gaan. Dit helpt niet alleen bij uitgestelde aandacht, maar ook bij het bevorderen van rust en concentratie.
Hoe werkt dit bij ons?
In de klas zitten de kinderen vrijwel nooit in een grote kring, maar hebben alle kinderen een eigen plekje voor de vaste momenten tijdens de dag zoals het eten en drinken. Hierin is al een splitsing gemaakt van groep 1- en groep 2 kinderen. Dit maakt dat je erg snel en effectief een kleine kring vorm kunt geven en de anderen kunt laten kiezen of een opdracht uit kunt leggen. Dit scheelt tijd, maar vooral ontzettend lang wachten op elkaar. Uiteraard kunnen kinderen van groep 1 ook aansluiten bij kringmomenten van groep 2 en andersom. Hierdoor is er differentiatie mogelijk en kun je de kinderen bieden wat ze nodig hebben. Door de kleine groepen in de kring merken we dat er meer aandacht is voor de activiteit. Logisch natuurlijk, jij als leerkracht hebt ook meer aandacht voor de kinderen. Wat vinden wij?
Renate:
Op dit moment ben ik nog erg aan het experimenteren met het geven van kleine kringen. Ik merk dat ik nog elke dag leer en nieuwe dingen uitprobeer, het ene werkt fijn en het andere niet, dit is voor iedereen anders dus geef dit ook de tijd. Tijdens de start van de dag werken wij met een inloop. Wanneer iedereen binnen is, loop ik een grote ronde en beantwoord de nodige vragen of bied hulp. Vervolgens start ik met de kleine kring, de rest van de groep is aan het werk aan zijn/haar activiteit. Als de kleine kring klaar is komen alle kinderen in de kring zitten voor een gezamenlijke start van de dag, eten we een hapje, gaan we buiten spelen en vervolgens starten we de speel-werkles. Wat ik een groot voordeel vind is dat de kinderen meer kans hebben om deel te nemen aan de kring, er is meer ruimte voor input en zo kan ik hen beter ‘zien’ en aanreiken wat ze nodig hebben. In de grote kring merkte ik dat ik vooral bezig was met het feit dat iedereen betrokken was en aandacht had voor de activiteit. In de kleine kring gaat dit bijna automatisch en kan ik mij echt richten op het lesgeven, waardoor de activiteit ook zinvol wordt. Dit is niet alleen voor de kinderen, maar ook voor mijzelf veel leuker!
Rosan:
Ik werk al langere tijd met kleine kringen en merk dat het onderwijs veel effectiever is. Er is meer betrokkenheid, er worden veel meer vragen gesteld en de kinderen hebben echt plezier! In de grote kring was het vaak onrustig en duurde het lang voordat iedereen mee luisterde. Door de inzet van kleine kringen heb ik meer tijd en beter zicht op alle kinderen.
Wil jij met kleine kringen gaan werken of heb je juist een goede tip? Laat het ons weten via de Facebookpagina ‘Vrienden van Kleuteruniversiteit’ of via onze Instagrampagina @jufrenate en @jufrosan_