Maartje Ramakers is werkzaam in groep 1/2/3 op basisschool de Weiert in Arcen en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In de praktijk ervaarde ze dat kinderen bang waren om nieuwe dingen te leren, vooral als ze niet zeker wisten of het hen wel zou lukken. Daarom is ze op zoek gegaan naar een methode om kinderen te stimuleren tijdens het leren. In deze blog vertelt zij hoe ze werkt in haar groep met de leerkuil en de opbrengst hiervan. Ook vind je hier een download met haar favoriete prentenboeken over growth mindset.
Tijdens het aanbieden van nieuwe stof of dingen die de kinderen nog niet kenden was de eerste reactie van kinderen vaak: “Dat kan ik niet!” of “Dat lukt mij niet!”. Deze opmerkingen en gevoelens van kinderen werkten belemmerd voor het leren en ik vond dat kinderen erg afhankelijk werden van mij als leerkracht. Dus ben ik op zoek gegaan naar een oplossing. Al snel had ik die oplossing gevonden: de leerkuil!
Ik hoor je denken, een leerkuil? Misschien heb je er wel eens van gehoord, misschien is het nog totaal onbekend. In deze blog leg ik uit wat de leerkuil is, voor wie hij is, maar ook hoe je de kuil morgen al kunt gebruiken in je klas!
Wat is het?
De leerkuil is, zoals de naam het al zegt, een kuil die het leerproces weerspiegelt. De kuil is oorspronkelijk bedacht door James Nottingham; hij schreef er boeken over. Onder andere over de leeruitdaging voor jonge kinderen. Door de leerkuil maak je kinderen bewust van de dingen die horen bij het leren. Dit zijn fijne dingen, maar soms ook lastige dingen! Denk bijvoorbeeld aan een kind dat voor de eerste keer in het klimrek gaat, maar erachter komt dat het heel erg tegenvalt wanneer hij start. Wil je dan dat het kind stopt of begeleid je hem door het samen te doen? Juist dít moment is cruciaal in het leren.
Hoe werkt het?
Hang de leerkuil op in je klaslokaal. Heel belangrijk: kies een plek op kinderhoogte. Ik gebruik de leerkuil van Platform Mindset en heb deze zelf een klein beetje aangepast. De leerkuil ziet er niet heel bijzonder uit. Het is een ‘gewone’ kuil: de linkerkant is wat lager dan de rechterkant en in het midden staat een muurtje. Ik neem je aan de hand van een voorbeeld mee de kuil in:
1. Een kind gaat voor het eerst aan de slag met een prikpen. Hij leert iets nieuws, dus begint hij aan de linkerkant van de kuil bij de wegwijzer.
2. Na de instructie start hij aan de taak: het prikken van een figuur uit een blad.
3. De taak blijkt toch wat moeilijker dan verwacht, dat zie je aan het gezicht van het kind: dit is het moment dat het kind de leerkuil inglijdt.
4. Nu komt het cruciale moment voor jou als leerkracht: het kind moet het muurtje gaan afbreken (of beklimmen, dat mag natuurlijk ook!) om verder te komen in de leerkuil. Met jouw begeleiding ontwikkelt het kind strategieën of technieken om verder te gaan met de taak. In dit geval: ga eens samen prikken! Doe het nog een keer voor aan het kind en laat hem daarna, met nabijheid van jou, verdergaan.
5. Na jouw begeleiding prikt het kind zelf verder: hij is op weg naar het einde van de leerkuil!
6. De laatste stukjes worden geprikt en het werk is af. Het kind heeft doorgezet en heeft iets nieuws geleerd: hij is aan de rechterkant van de leerkuil! Dit is een stap die langer kan duren dan één moment of dag; daar kan best veel tijd overheen gaan.
7. Het geleerde kan opnieuw worden toegepast, eventueel met een extra uitdaging. Dan begint het leerproces weer bij stap 1.
In de klas heb ik een kleine gelamineerde foto van ieder kind met kleefgum erachter; zo kunnen ze zichzelf in de kuil hangen op momenten dat ze dit fijn vinden of wanneer het een opdracht is van mij. Ik spreek van ‘in de leerkuil hangen’ en gebruik het woord inschalen bewust zo min mogelijk, omdat dit neigt naar een opdracht vanuit een fixed mindset. Wil je graag meer lezen over een growth en fixed mindset? Dan kun je de blog van Renate en Susanne lezen: zij leggen het precies uit!
Voor wie en waarom?
Om tot leren te kunnen komen, moet worden voldaan aan de basisbehoeften van een kind: relatie, competentie en autonomie. Met de leerkuil ga je aan de slag met al deze vlakken én geef je de kinderen inzicht in het leerproces. Naast al deze fijne dingen, werk je samen met de kinderen aan hun reflectievermogen en komt het de sociaal-emotionele ontwikkeling en sfeer in de groep ten goede. De leerkuil kun je gebruiken met alle kinderen! Niet alleen met kleuters: bij ons op school wordt de kuil ook in groep 8 gebruikt. Echter geldt wel: hoe eerder je begint met de leerkuil, hoe eerder kinderen leren om op deze manier na te denken over leren. Het is lastiger wanneer je er pas voor het eerst mee start in groep 8.
Hoe start je met de leerkuil?
Voordat je gaat beginnen met de leerkuil is het verstandig om kinderen eerst mee te nemen in de gevoelens die je ervaart tijdens het leren van (nieuwe) dingen. Dit kan bijvoorbeeld door het laten zien van het filmpje Ormie the pig. Dit filmpje gaat over een varken dat een bak met koekjes van de koelkast probeert te krijgen, maar dat gaat niet zo gemakkelijk… Geef de kinderen van voor het bekijken van de video een kijkvraag: ‘wat doet het varkentje heel goed?’. Maak van de antwoorden van kinderen een woordweb en verzamel alle verschillende pogingen van het varkentje. Kom samen tot de conclusie: hij is een echte doorzetter! Vertaal dit daarna naar de klas en stel de vraag: ‘wanneer was jij net als Ormie het varken een échte doorzetter?’.
Om het gesprek aan te gaan over leren met een growth mindset, kun je prentenboeken voorlezen waarbij kinderen zich inleven in de hoofdpersoon. Deze mindset wordt uitgelegd door Renate en Susanne in hun blog over positief benaderen. Boeken die gericht zijn op een groei mindset kun je ook best meerdere keren voorlezen! Mijn ervaring is dat dit juist goed werkt om het gesprek te openen en de voorkennis te activeren. Download hier een overzicht van mijn favoriete prentenboeken over een growth mindset.
Executieve functies en de leerkuil
Door de leerkuil krijgen kinderen inzicht in wat ze al goed kunnen, maar ook waar ze nog aan kunnen werken. Wil je met kleuters spelenderwijs werken aan de executieve functies? Dan benoem je één functie (tijdens een kleine kring) en laat je kinderen op basis daarvan zichzelf in de leerkuil hangen. Bijvoorbeeld: ik ben bezig met mijn eigen werk en let op mezelf (volgehouden aandacht). Door de leerkuil worden ontwikkelkansen zichtbaar, maar ook de kwaliteiten en talenten van kinderen. Dit zorgt voor een groter gevoel van competentie.
Ontwikkelingsvoorsprong en de leerkuil
Voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong is de leerkuil een ideaal middel. Het maakt namelijk visueel wat voor deze kinderen juist heel moeilijk is: fouten maken en leren. Want wat moet je doen als iets een keer niet in één keer lukt? En is het normaal dat je je dan verdrietig voelt? Ik heb ervaren dat het erg waardevol is voor deze specifieke groep kinderen om te ontdekken dat het echt normaal is dat dingen niet altijd in een keer lukken. Dit ervaren zij namelijk niet vaak! Laat het kind op momenten dat het vastloopt zichzelf in de leerkuil hangen en ga daarover in gesprek. Zo kun je echt het verschil maken en ze verder helpen. In hun leerproces, maar vooral ook op sociaal-emotioneel gebied!
Het resultaat
Hartstikke leuk alle uitleg over de leerkuil, maar wat levert het jou op? Ik heb nu een groep kinderen die met elkaar kunnen praten over hoe het voelt als je nieuwe dingen gaat doen. We hebben het in de kring over fouten maken en buikpijn als je iets spannend vindt. Dit zijn fijne gesprekken in een veilige sfeer. Daarnaast wijzen kinderen elkaar (en mij) op de leerkuil en weten ze dat leren niet alleen makkelijk is: “Juf, ik moet nu uit de kuil klimmen, hè?” “Ik ga doorzetten.”.
Downloads
De downloads bij dit blogbericht zijn:
Hopelijk heeft deze blog je geïnspireerd om ook met de leerkuil aan de slag te gaan. Wil je meer van mijn klas en werkwijze zien? Volg me dan op Instagram via @deklasvanjufmaartje. Heb je na deze blog vragen over het werken met de leerkuil of groep 1/2/3? Stuur me dan gerust een bericht via Instagram of je kunt me bereiken via de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit of mail naar ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl. Ik ga graag met je in gesprek!