Aan de slag met kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong

Renate van Ruijven is werkzaam op de Joannesschool in Naaldwijk in unit 1/2 en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Het afgelopen jaar heeft zij zich verdiept in het thema ‘een ontwikkelingsvoorsprong bij kleuters’. In deze blog vertelt ze je graag wat ze hiervan heeft meegenomen en hoe zij omgaat met kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong in haar klas.

Een steeds actueler thema op scholen is de meer- en hoogbegaafdheid bij kinderen. In deze blog noemen we dit een ontwikkelingsvoorsprong. Veel scholen maken plannen om ervoor te zorgen dat de begeleiding voor deze kinderen optimaal is. Voor ons als leerkracht is de praktische kant veel interessanter. Want, hoe zorgen wij als leerkracht ervoor dat kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong uitgedaagd blijven? Het belangrijkste aspect hiervan is het signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong bij kleuters.

Belang van vroegtijdig signaleren

Vroegtijdig signaleren is een belangrijk punt als we praten over de ontwikkelingsvoorsprong. Maar waarom en bovenal, hoe doe je dat?

Wetenschappelijke studies wijzen uit dat kinderen die een ontwikkelingsvoorsprong hebben zich na 6 weken kunnen aanpassen aan hun omgeving. Dit zorgt ervoor dat een ontwikkelingsvoorsprong lastig te signaleren is. Het betekent dat kleuters die binnenkomen nog eigen gewoontes, manieren en cognitief vermogen hebben, maar dat deze snel verdwijnen. Als kinderen zich hebben aangepast aan hun omgeving zullen zij niet meer laten zien wat zij werkelijk kunnen. Daarnaast kan het voorkomen dat ze sociaal wenselijk gedrag vertonen en dat zij zich aanpassen aan het niveau van de groep, omdat zij weten dat dit van hen wordt verwacht. Voor kinderen is het lastig om dit op lange termijn vol te houden, daarnaast voelt het kind zich niet gehoord en gezien.

Wanneer er aan belangrijke pedagogische pijlers, zoals relatie en competentie, niet kan worden voldaan, zullen er botsingen ontstaan tussen kind en leerkracht. Denk hierbij aan: zich gedemotiveerd voelen om naar school te gaan, frustratie, boos worden en opgeven. Maar vooral belangrijk hierbij is dat je elkaar niet begrijpt. Het kind voelt zich niet gezien en kan hierdoor geen begrip meer opbrengen voor de leerkracht. Dit kan voorkomen worden door vroegtijdige te signaleren, waardoor de leerkracht het gedrag van het kind kan plaatsen en kan voldoen aan de behoeftes van het kind.


Signaleren van een ontwikkelingsvoorsprong

Een mooie manier om te meten hoe ver de kleuters zijn die binnenkomen is het laten maken van een menstekening. Hiervoor heb je enkel een potlood en een vel papier nodig. Als leerkracht geef je de opdracht: “Teken eens een mannetje (mens, niet vragen jezelf te tekenen) voor mij zo goed als je kunt. Je hebt er alle tijd voor. Doe je best.”. Als een kind vastloopt is het belangrijk dat je geen suggestie of vragen op antwoorden geeft, maar dat je het geremde kind aanmoedigt. Wanneer een kind aangeeft klaar te zijn neem je het papier met de tekening weg.

In een menstekening zitten verschillende lagen, waaruit kan blijken hoe ver de leerling is. Hoe gedetailleerder de tekening, hoe meer punten, hoe verder de leerling in zijn ontwikkeling is. Belangrijk is om deze tekening te laten maken in de eerste weken dat het kind is gestart op school. De opdracht kan halfjaarlijks worden herhaald om eventuele ontwikkelingen zichtbaar te maken. Wanneer de tekening klaar is kun je deze scoren aan de hand van de “goodenough list”. Aan de hand van deze score kun je de leeftijd van een leerling zien. Ligt de gescoorde leeftijd hoger dan de werkelijke leeftijd zou het kind een ontwikkelingsvoorsprong kunnen hebben. Hierop zijn altijd uitzonderingen mogelijk waar jouw taak als leerkracht om de hoek komt kijken. Het is zaak om het kind gericht te observeren op alle domeinen. Een kleuter met een ontwikkelingsvoorsprong vertoont over het algemeen de volgende kenmerken: eerder toe aan lezen en rekenen, heeft een brede interesse, heeft een sterk geheugen en kan logisch redeneren. Als het kind één van deze kenmerken vertoont, is het belangrijk om hier aandacht aan te schenken.


En hoe nu verder …?

Het belangrijkste is dat je het kind hebt gezien, dat je je bewust bent van de ontwikkelingsvoorsprong en dat je hier als leerkracht op in kunt haken. Kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong vinden het vaak lastig om te “leren leren”. Waar bij andere kinderen constant fouten worden gemaakt en het leerproces wordt doorlopen, is dit voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong een ander verhaal. Om dit leerproces te ervaren is het gebruik van Smart Games ideaal (te lezen in deze blog).

Daarnaast is het van belang dat kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong zich niet teveel afzonderen van andere kleuters. Een mooie manier om dit te voorkomen is het gebruik van de spellen van Kleuteruniversiteit. Deze spellen bieden voldoende uitdaging voor de kinderen om op hun eigen niveau deel te nemen. Daarnaast wordt het samenspel bevorderd, wat tevens voor kinderen met een ontwikkelingsvoorsprong een mooi leerdoel is. Zelf maak ik ook veel gebruik van kleine kringen. Eén of twee keer per week vindt er een kleine kring plaats voor kinderen die al verder zijn in verhouding met de rest van de groep. Hierin bied ik graag activiteiten binnen het thema aan, hiervoor zijn de plusprojecten van Kleuteruniversiteit een echte aanrader. Naast de plusprojecten is het ook fijn om thematisch te onderzoeken en ontwerpen. Draag een probleemstelling aan en kijk met wat voor oplossingen de kleuters komen. Laat ze deze uitwerken en daarna presenteren aan de andere kinderen. Tevens is het goed om met elkaar in gesprek te gaan over filosofische vragen, de redenatie en manier van denken waar slimme kleuters mee komen is genieten.

Mijn grootste advies: Kijk en geniet! Je zult versteld staan van de mogelijkheden die zich elke dag vanzelf aanbieden om deze kinderen op hun eigen niveau uit te dagen.

Hopelijk heb je wat aan mijn tips en ga je in de klas aan de slag met jouw slimme kleuters. Wil je meer weten? Volg mij dan op Instagram via @jufrenate en stuur mij een berichtje. Je kunt natuurlijk ook de ambassadeurs bereiken via de groep Vrienden van Kleuteruniversiteit op Facebook of mail naar ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl. Succes!