Nieuws
‘The leader in me’ met kleuters; hoe doe je dat?
Rosan van Gessel is ambassadeur van Kleuteruniversiteit en leerkracht van groep 1/2 op CBS de Schakel in Leersum. Een aantal jaar geleden is zij op school gestart met de zeven gewoonten van The leader in me. In deze blog vertelt ze hoe de eerste drie van deze gewoonten terug te zien zijn bij de kleuters.
In 2017 zijn wij bij ons op school gestart met een pedagogische lijn op basis van Stephen Covey; de zeven gewoonten van effectief leiderschap. Het gaat hier om leidinggeven aan jezelf en inzicht in jezelf en je relatie met de ander, maar ook om zicht te krijgen op je eigen verantwoordelijkheid in allerlei situaties. In de hele school wordt er gewerkt met de boom van de zeven gewoonten. Alle leerprocessen beginnen bij de wortels van de boom, de eerste drie gewoonten. Deze gewoonten staan eigenlijk in het teken van jezelf. Je wordt steviger en je krijgt meer grip op sociale situaties. De stam staat symbool voor jou en je relaties met anderen. Kinderen leren hierin win-win denken, luisteren naar elkaar en zoeken de samenwerking. De top van de boom staat in bloei, maar dat kan alleen als je ‘de zaag scherp houdt’. Als je goed voor jezelf zorgt en jezelf voedt, blijf jij ook bloeien!
Veel vragen
Na de introductie van ‘The leader in me’ bij ons op school waren er gemengde gevoelens. Het klonk natuurlijk heel leuk, maar als kleuterleerkrachten vonden we het erg lastig en spannend om dit te implementeren bij de kleuters. Hoe laat je kleuters nadenken over zichzelf en zijn eigen bijdrage in bepaalde situaties? En hoe laat je twee kleuters nou echt naar elkaar luisteren en samen een oplossing bedenken? Veel vragen die bij ons speelden, maar ons zeker niet tegen hebben gehouden.
Kleiner denken
Omdat we wel erg enthousiast waren over de ideeën van Stephen Covey, zijn we er met elkaar ingedoken. We hebben inspiratie opgedaan bij andere scholen in Nederland, maar ook in het buitenland. Hoe doen anderen dit met de kleutergroepen en waar moeten we aan denken? Nadat we erg veel ideeën hadden opgedaan en zelf ook de grootste en mooiste ideeën hadden bedacht, kwamen we toch tot de conclusie dat we bij de kleuters wellicht veel kleiner moesten gaan denken. Uiteindelijk hebben we er dan ook voor gekozen om bij de kleutergroepen te gaan starten met de gewoonten 1, 2, 3 en 4.
‘Ik heb daar niet mee gespeeld, dus dat hoef ik ook niet op te ruimen.’
Gewoonte 1, wees proactief, hebben we veel kleiner gemaakt en uitgekleed totdat er een aantal punten overbleven waar we mee aan de slag zouden gaan. Deze punten kwamen eigenlijk prachtig samen in ons idee van ‘leiderschapsrollen’. Samen met alle kinderen hebben we bedacht welke acties de leerkracht eigenlijk elke dag doet, maar die ook door kinderen gedaan kunnen worden. Vervolgens kwamen er ontzettend veel ideeën. Zo kwamen ze bijvoorbeeld met de volgende acties: planten water geven, tafels schoonmaken, borden van het fruit afwassen, wc’s controleren, controleren of iedereen zijn jas onder de luizencape en aan het haakje heeft gehangen en ga zo maar door! Fantastisch om te zien hoe enthousiast de kinderen werden van het idee dat ze zelf verantwoordelijk zouden worden voor één van deze acties. Daarbij kwam, dat ze op deze manier ook leerden om anderen ergens op aan te spreken. Veel kinderen kwamen tot leven, doordat ze een kleine vorm van verantwoordelijkheid hadden in de klas. Ze wezen elkaar er op als een bepaalde actie nog niet was gedaan en hielpen elkaar als ze zagen dat anderen extra hulp nodig hadden. Esther Voorburg schreef in haar blog ‘Voor ieder kind een taak‘ hoe zij dit aanpakt bij haar in de klas.
‘Jij mag niet meer op mijn feestje komen!’
Onder gewoonte 1 valt ook de ‘pauzeknop’. Een knop die ervoor zorgt dat je een korte pauze gebruikt om te bedenken hoe je gaat reageren. Op deze manier kun je voorkomen dat je iets doet waar je spijt van krijgt. Bij mij in de kleuterklas proberen we de pauzeknop regelmatig in te zetten. Ik heb de pauzeknop geïntroduceerd door rollenspel. Tijdens het rollenspel werd mijn speelgoed per ongeluk kapot gemaakt. Voordat ik het ging reageren drukte ik op de pauzeknop. Ik heb de kinderen gevraagd hoe zij dachten dat ik zou gaan reageren. Een aantal kinderen riep gelijk: “Je wordt boos, juf!” en “Ga je nu ook iets van hem kapot maken?” en weer een ander kind zei: “Je kunt ook samen kijken of je het kunt maken”. Een prachtig antwoord waar we mee verder konden! Die dag gaf ik de kinderen de opdracht om de pauzeknop bij zichzelf eens te proberen. Bij sommige kinderen lukte dit al erg goed en bij een aantal was er wat hulp nodig. Inmiddels wordt de pauzeknop dagelijks gebruikt en heeft dit gezorgd voor een fijne sfeer in de klas! Kinderen nemen de tijd om even na te denken voordat ze reageren en dit voorkomt een aantal ruzies in de klas.
‘Waarom moet ik nu nog twee dingen doen en zij niks meer?’
Gewoonte 2 en 3, beginnen met het einddoel voor ogen en belangrijke zaken eerst, waren gemakkelijker voor ons om te realiseren in de klas, maar niet minder spannend. In dezelfde tijd zijn wij namelijk begonnen met het digikeuzebord en is ons kleuteronderwijs volledig veranderd. In het digikeuzebord is er een optie om de week in te plannen. Met de gedachte van gewoonte 2 en 3 zijn wij ook voorzichtig begonnen met het inplannen van de week voor kleuters. Spannend was het wel, want hoe ver kan een kleuter in de toekomst kijken; het leeft vooral in het nu. En hoe weet een kleuter wat belangrijk is? Die spanning was er gauw van af, want ook dit pakten de kinderen fantastisch op!
Inplannen van de week
We zijn begonnen met het inplannen van de week met de oudste kleuters. We zijn met hen in gesprek gegaan over de taken en spelletjes die er in een week gedaan moesten worden. Zelf kwamen ze tot de conclusie dat een aantal taken belangrijk waren en dus eerst gedaan moesten worden. De dagen werden ingepland en de kinderen kregen steeds beter inzicht in wat ze het beste eerst konden doen. Veelal waren dit de taken van de week (spelletjes, hoeken), maar ze begonnen ook steeds meer in te zien dat ze op sommige dagen ook best eerst zelf een spelletje konden gaan spelen. Dagelijks krijg ik de vraag: “Juf hoeveel dagen hebben we nog?”. Je ziet ze na mijn antwoord nadenken over wat er dan handig is om eerst te doen en zeggen daarna vaak “Oh, maar dan ga ik eerst even spelen hoor juf!”. Ik moet hier altijd erg hard om lachen, omdat de kinderen zowel bij de taken van de week als bij het vrijspelen aan het spelen zijn!
Stap voor stap
Inmiddels zijn we vijf jaar verder en zijn we ook veel verder in het proces rondom The leader in me. In de kleuterklassen houden we het nog steeds klein. Ook omdat er door het jaar heen veel kinderen bij komen die naast hun start op school ook de routines in de klas rondom The leader in me zullen moeten toe-eigenen. Voor elke gewoonte gaan we steeds een stapje verder en zelf leren we ook steeds beter om de gewoontes niet, zoals eerst, in losse delen aan te bieden. De gewoontes worden steeds meer een onderdeel van de dag en zitten verweven in allerlei acties door de dag heen. De start heeft ons laten inzien dat we niet te bang moeten zijn en niet te veel moeten invullen voor de kleuters. Ze kunnen heel veel namelijk goed zelf, zolang je ze er maar in meeneemt en stap voor stap gaat!
Werken jullie ook met The leader in me, maar hebben jullie dit op een andere manier vormgegeven? Of heb je vragen? Ik ben benieuwd! Laat je het weten? Dit kan via onze Facebook-groep Vrienden van Kleuterunversiteit of volg mij via @jufrosan_ op Instagram.