Voor ieder kind een taak

Esther Voorburg is ambassadeur van Kleuteruniversiteit en leerkracht van groep 1/2 op obs ´t Startblok in Achterveld. Afgelopen schooljaren liep ze tegen een aantal dingen aan in de klas waar ze nu de oplossing voor heeft gevonden. Zo had ze regelmatig ongelukjes tijdens het spelen, was er veel onrust tijdens het ‘wc-moment’ en werd er niet altijd even goed opgeruimd. In deze blog vertelt ze hoe zij op een eenvoudige manier veel voorkomende ‘probleempjes’ in haar klas heeft opgelost.

Aan het eind van het schooljaar reflecteer ik op het schooljaar en denk ik na over de dingen die ik graag anders zou willen zien in het nieuwe schooljaar. Tijdens mijn reflectie kwam bij mij het inzicht dat ik een aantal dingen in de klas niet soepel vond lopen. Mogelijk herken je wel een van de onderstaande situaties.

Rondslingerend materiaal
Na het speelwerk moment loop je een ronde door de klas en zie je in meerdere hoeken nog wat rondslingerend materiaal. De kinderen hebben genoten van het spel, maar opruimen blijft soms een uitdaging. Hier liep ik zowel na het binnenspelen als na het buitenspelen tegenaan. Je denkt even snel de spullen te verzamelen voor je terug naar binnen gaat, maar dan blijven er toch nog wat emmers en schepjes verspreid over het plein liggen. De hele klas staat te wachten in de rij, terwijl je de kinderen de laatste spullen nog op laat ruimen. Je vermaakt de kinderen in de rij, maar wil eigenlijk nog even een ronde over het plein lopen om te controleren of echt alles weg is. Ik sta op dat moment altijd in tweestrijd: laat ik de spullen liggen en behoud ik de rust of ruim ik alles op en accepteer ik de ontstane onrust in de rij?

Ongelukjes
Of dat moment na het eten en drinken. Bij ons gaan de kinderen na het eten en drinken allemaal verplicht naar de wc. Terwijl de kinderen naar de wc gaan, lees ik rustig voor uit een prentenboek. Helaas was dit voorleesmoment niet altijd even rustig, doordat er onrust ontstond tijdens het wc-bezoek. De kinderen maakten veel geluid tijdens het wachten in de rij of vergaten toch te gaan plassen. Dit resulteerde in ongelukjes en dat wil je zoveel mogelijk voorkomen. Ik ben het één en ander gaan proberen. Zo ben ik gaan werken met knijpers, die de kinderen in een bakje moesten doen na het wc-bezoek. Hierdoor kon ik zien dat de kinderen naar de wc geweest waren. Toch werd dit vaak vergeten. Dit bleek dus niet de oplossing te zijn. verder in deze blog lees je wat voor mij wel de oplossing blijkt te zijn.

Verstoringen van het spelmoment
Ten slotte merkte ik ook dat ik tijdens het buitenspelen soms erg druk bezig was met het oplossen van kleine probleempjes. Een kind dat gestruikeld is, een veter die los zit of een sjaal die los gaat. Als je dan net een spelletje op het plein aan het begeleiden bent, dan zijn dit verstoringen van het spelmoment. Ook hier was ik dus op zoek naar een oplossing die voor rust zorgt tijdens het buitenspelmoment.

Hulpjes van de week
Alle bovenstaande probleempjes zijn natuurlijk ´des kleuters´ en horen ook bij het kleuteronderwijs. Toch had ik sterk het gevoel dat ik hier iets in kon veranderen, waardoor ook deze situaties soepeler en rustiger zouden gaan verlopen. De oplossing lag dichterbij dan ik in eerste instantie dacht. In eerste instantie bedacht ik dat de hulpjes van de week hierbij ingezet konden worden. Het leken mij alleen wel erg veel taken voor twee hulpjes. Toen kwam ik tot de conclusie dat het wel een idee kon zijn om meer kinderen meer verantwoordelijkheden te geven. We herkennen allemaal het trotse gezicht van de hulpjes van de week. Het leek mij erg leuk om meer kinderen zo trots te zien na het uitvoeren van een taak. Ik besloot om de taken in de klas te gaan uitbreiden en dat heeft tot het volgende geleid.

Kapiteins
Het nieuwe schooljaar ben ik gestart met drie kapiteins. We hebben de materiaalkapitein, de wc-kapitein en de troostkapitein. Alle kapiteins hebben hun eigen taken en verantwoordelijkheden. Aan de start van het schooljaar hebben we de verwachtingen van deze taken uitgelegd aan de kinderen. Ik zal ze hieronder kort beschrijven.

Wc-kapitein

De wc-kapitein is verantwoordelijk voor het wc-bezoek. De wc-kapitein zorgt ervoor dat het stil is op de wc en dat alle kinderen uiteindelijk na het eten en drinken naar het toilet geweest zijn. Zodra de kinderen klaar zijn met eten en drinken, zetten zij hun tas voor zich neer in de kring. Dit is het teken voor de wc-kapitein dat deze kinderen klaar zijn om naar het toilet te gaan. De wc-kapitein tikt iedere keer twee kinderen aan voor het toiletbezoek. Na het bezoek stelt de wc-kapitein de twee volgende kinderen twee vragen: ‘Heb je doorgetrokken?’ en ‘Heb je je handen gewassen?’. Terwijl de wc-kapitein alle zaken regelt, lees ik rustig voor in de kring aan de andere kinderen.

De wc-kapitein moet zelf natuurlijk ook eten en drinken. Wij geven van tevoren aan wie er die dag de wc-kapitein mag zijn. Dit heeft vaak een positief effect op het eet- en drinktempo van de kapitein. Het kind wil zelf snel klaar zijn zodat hij of zij de taak kan gaan uitvoeren.

Materiaalkapitein

De tweede nieuwe taak in mijn klas is de materiaalkapitein. Zoals de naam al doet vermoeden, is de materiaalkapitein verantwoordelijk voor het netjes opruimen van de materialen. Het is niet de bedoeling dat de materiaalkapitein dit zelf gaat opruimen, maar dat hij de kinderen aanspreekt op het opruimen van de hoeken. Na het speelwerkmoment laten wij de kaartjes op het kiesbord hangen. De materiaalkapitein controleert alle hoeken en spreekt de kinderen aan als de hoek niet netjes opgeruimd is. Hij loopt daarvoor naar het kiesbord, zodat hij precies kan zien wie er in welke hoek gespeeld heeft. Vervolgens roept hij de kinderen terug naar de hoek en laat hij ze het zelf opruimen.

De materiaalkapitein wordt ook tijdens het buitenspelen ingezet. Hij zorgt voor de laatste check na het opruimen, zodat ik bij de kinderen in de rij kan blijven. Naast dat het materiaal netjes opgeborgen wordt in de schuur, geef je op deze manier ook de boodschap mee dat we samen verantwoordelijk zijn voor het netjes omgaan met materialen.

Troostkapitein

De laatste kapitein in mijn klas is de troostkapitein. De troostkapitein wordt alleen tijdens het buitenspelen ingezet. Hij is eigenlijk het eerste aanspreekpunt tijdens het buitenspelen. Het spreekt voor zich dat je als leerkracht je oren en ogen openhoudt en dat je bij valpartijen en conflicten zelf direct in actie komt. Maar de troostkapitein is er om de kinderen bij kleine problemen te helpen en te troosten. Als iemands veter los zit, gaan ze deze eerst bij de troostkapitein laten lussen of als ze gestruikeld zijn, dan zorgt de troostkapitein voor ze.

Positieve uitkomst
Het wc-systeem heeft er voor mij toe geleid dat ik sinds de start van dit schooljaar nagenoeg geen ongelukjes meer gehad heb en dat ik iedere pauze heerlijk kan voorlezen, zonder onrust in de klas. Ook geniet ik ontzettend van de manier waarop de kinderen deze taak oppakken. Bloedserieus wordt er aan elkaar gevraagd of ze hun handen wel gewassen hebben en hebben doorgetrokken.

Door de inzet van de materiaalkapitein voelen de kinderen zich meer verantwoordelijk voor het samen netjes houden van de klas. Ze weten dat ze erop aangesproken worden op het moment dat het niet netjes is. Het zorgt er tegelijkertijd voor dat ze de hoeken steeds vaker in één keer netjes opruimen.

De troostkapitein heeft mij ook veel gebracht. Ik heb wederom mogen ervaren hoe goed de kinderen in staat zijn om voor elkaar te zorgen. Vaak worden de kinderen samen met een klasgenootje bij de troostkapitein gebracht en is een knuffel al voldoende. Vervolgens spelen ze weer verder, zonder dat ik als leerkracht in actie heb hoeven komen.

Kapitein-hesjes
Deze hele eenvoudige oplossing heeft mij rust gebracht in de klas. En er is maar weinig voor nodig! Ik heb gele hesjes aangeschaft en daarop de verschillende taken met watervaste stift geschreven. De eerste week heb ik veel aandacht besteed aan het op de juiste manier aanleren van de verschillende taken en nu loopt het systeem op rolletjes.

Checklist
Op een checklist houd ik bij hoe vaak de verschillende kinderen aan de beurt geweest zijn. Als ik de vraag stel wie een ´kapitein-taak´ wil doen, wordt er enthousiast gereageerd door de kinderen. Na drie maanden is dit nog steeds het geval. Ik krijg regelmatig ´s ochtends al de vraag van één van de leerlingen of die een kapitein-taak mag uitvoeren. Hieruit blijkt maar dat kinderen al op jonge leeftijd goed om kunnen gaan met deze verantwoordelijkheid en dat kinderen ongelooflijk veel zelf kunnen!

Wil je meepraten over dit onderwerp? Ga dan naar de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit. Daarnaast kun je mij volgen op Instagram via @kleuterjuf.esther.