Inspiratieblog: Werken met loose parts

Sigrid Olivier is werkzaam op CBS Het Baken in groep 1/2 en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Zij werkt ontwikkelingsgericht en zorgt voor een gevarieerde en uitdagende leeromgeving. In haar groep werken de kinderen al een tijd met zogenaamde ‘loose parts’. In deze blog vertelt zij welke materialen je kunt inzetten als loose parts en wat de voordelen hiervan zijn. Kortom, alles wat je wilt weten over loose parts.

Mijn eerste ervaring met loose parts

Ik kan mij nog goed herinneren dat ik als kind speelde met de knopendoos van mijn moeder. Wat was het een fijn gevoel om met één of twee handen door de knopen te woelen of de knopen te sorteren op kleur of grootte! Ik legde de knopen dusdanig neer, dat er een klein schilderij ontstond. De doos bevatte geen opdrachten, maar toch wist ik precies wat ik met de knopen kon doen.

Ontstaan van loose parts

De term loose parts werd voor de eerste keer gebruikt in een artikel uit 1971, geschreven door de Britse architect Simon Nicholson. Hij geloofde er sterk in dat loose parts creativiteit aansporen. Hij veronderstelde dat wanneer in een omgeving alles statisch en vast is, kinderen niet uitgelokt worden om tot creatief spel te komen. Wat kun je bijvoorbeeld nog meer doen met een vaste glijbaan? Als er op een schoolplein losse materialen te vinden zijn zoals zand, takken, keien en stenen dan is de kans groot dat er ander spel te zien is. Ik ben overigens nog geen fijne alternatieve term in het Nederlands voor loose parts tegengekomen.

Open en gesloten materialen

Loose parts zijn materialen met een open einde. Je hebt grofweg gezien twee soorten materialen: open en gesloten. Gesloten materiaal is gestuurd en maar voor één doel geschikt. Kinderen zien meteen wat het is en de functie is ook duidelijk. Open materiaal is materiaal wat je voor meerdere doeleinden gebruikt, kinderen kunnen hier verschillende kanten mee op in hun spel. Het is goed om bij het inrichten van je lokaal rekening te houden met een mix van open en gesloten materialen. Een bijkomend voordeel van loose parts is dat je ze ook buiten in kunt zetten. Je zult zien dat deze materialen ook buiten een ander soort spel ontlokken bij de kinderen.

Voordelen loose parts

“Wat leren de kinderen hier nu eigenlijk van?”, vroeg een collega die mijn groep binnen liep. Er was een kind geconcentreerd plastic vormpjes in de vorm van een cirkel aan het neerleggen op een dienblad. In andere ogen een losse activiteit, maar ik weet wel beter.

De kinderen:
– Worden gestimuleerd in rekenontwikkeling (o.a. inzicht in symmetrie/patronen en oefenen met tellen).
– Worden gestimuleerd in taalontwikkeling, wanneer je tijdens of na het spelen met loose parts in gesprek gaat met het kind.
– Ontwikkelen hun creativiteit en stimuleren hun fantasie.
– Nemen tactiele prikkels waar.
– Krijgen meer zelfvertrouwen. Er is geen opdracht en er is dus geen ‘goed’ of ‘fout’. Veel ingetogen kinderen die ander materiaal nog uit de weg gaan, zie je opbloeien wanneer ze kiezen voor loose parts.
– Ontwikkelen de fijne motoriek.
– Tonen respect voor de natuur door materiaal te recyclen.

Loose parts verzamelen

Loose parts zijn overal te vinden. Je moet er alert op zijn. Neem eens een kijkje op zolder of kijk tussen de spullen die je niet meer gebruikt. Ik waarschuw wel alvast, dat als je eenmaal de smaak te pakken krijgt, je overal loose parts om je heen ziet. Het is dus handig om een goede opbergplek te creëren, zodat je regelmatig van materiaal kunt wisselen. Zoek een plek in een kast waar je de loose parts overzichtelijk in potten of plastic kratten voor jezelf kunt bewaren. Plak er een etiket op en sorteer ze per thema, bijvoorbeeld per seizoen.

Welke materialen zijn in te zetten als loose parts?

Loose parts voor binnen:
– Natuurlijke materialen zoals keien, stenen, takjes, boomschijven, veertjes, eikels, kastanjes en schelpen.
– Houten kralen, kralen van een vliegengordijn, knopen, mozaïekstenen, glimstenen (ketting uit elkaar halen), damstenen.
– Kurken, toiletrollen, wasknijpers.
– Eierdozen en ander verpakkingsmateriaal.
– Papiersnippers.
– Bakjes, mandjes.
– Linten en stukjes stof.

Loose parts voor buiten:
– Autobanden en fietsbanden
– Doeken
– Planken
– Kratten
– PVC-buizen
– Emmers
– Dozen (tip: gooi ze niet weg bij een grote bestelling, maar maak ze plat en zet ze bijvoorbeeld achter een kast voor later gebruik)
– Touw
– Takken
– Stenen
– Boomschijven

Hoe introduceer je loose parts?

In de kast staan bakken waarin de materialen overzichtelijk worden uitgestald en gesorteerd worden aangeboden. Spelen met loose parts is in mijn groep een activiteit op het keuzebord. De kinderen mogen dan een mandje meenemen naar hun werkplek en daar spelen met de materialen. Tijdens het spelen mogen de materialen door elkaar gebruikt worden. Na afloop moeten de materialen weer uitgezocht worden en gesorteerd teruggezet worden. Het kost even tijd om het opruimen goed aan te leren, maar zodra de kleuters het eenmaal beheersen, heb je hier veel plezier van.

Nu de kinderen bekend zijn met het werken met loose parts heb ik dit verder uitgebreid naar de andere hoeken in de klas. Kinderen mogen een mandje met loose parts pakken en deze meenemen naar een andere hoek. Dit is een verrijking voor het spelen in de hoek. Een mandje met knopen kan ingezet worden als eten in de huishoek. En de regenboogonderdelen worden ingezet als tunnels bij de treinbaan. Als teken dat een mandje loose parts is meegenomen, pakken de kinderen een fotolijstje wat bovenop het kastje staat. Er mogen per keer twee mandjes meegenomen worden naar een andere spelhoek.

Ik hoop dat deze blog inspireert om ook in jouw groep aan de slag te gaan met loose parts. Werk jij al met loose parts en heb jij nog meer tips? deel ze dan in de Facebookgroep ‘Vrienden van Kleuteruniversiteit’. Wie weet kun jij mij weer inspireren! Wil je mij volgen op social media? Dan kan op Instagram.