Spelenderwijs observeren door het inzetten van peilingspelletjes

Het mooie aan het kleuteronderwijs is dat kinderen spelend leren. Dit is natuurlijk niet zonder doel. Het is aan jou als leerkracht om het overzicht te hebben over waar de kinderen staan in hun ontwikkeling. Hoe doe je dat zonder te ‘toetsen’? Hoe kan je spelenderwijs de doelen observeren? Anouk is leerkracht van groep 1-2 in Groningen en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In deze blog vertelt ze je graag over het inzetten van peilingsspellen. Dit zijn spellen waarmee je kan peilen waar de kinderen staan in hun ontwikkeling. Vandaar de naam ‘peilingsspelletjes’.

Ik merkte in mijn groeiende kleutergroep dat ik zoekende was naar hoe ik het overzicht kon behouden over de ontwikkeling van de kinderen. Om beurten met de kinderen zitten en hen het rijtje met kleuren laten opzeggen is niet echt het spelenderwijs leren en observeren zoals ik dat als leerkracht voor ogen heb. Tijdens mijn opleiding tot Specialist jonge kind kwam ik in aanraking met het begrip ‘peilingsspellen’. Hierbij bied je de kinderen een spel aan waarbij jij als leerkracht tijdens het spelen bepaalde doelen kunt observeren. Hieronder geef ik je graag een aantal voorbeelden van peilingspellen voor de taal- en rekendoelen.

Taalspelletjes

• Memory. Wellicht staat memory in je klas. Heb je er wel eens bij stil gestaan dat je deze spelvorm ook goed kunt inzetten om bepaalde doelen te observeren. Print bijvoorbeeld afbeeldingen van vormen, kleuren of cijfersymbolen in tweevoud en laat de memory beginnen. Tijdens het spelen komen de begrippen aan bod en kun je op een afstand of meespelend observeren.
• Dobble. Bij dit spel krijgen de kinderen ieder een kaart met daarop verschillende afbeeldingen. De overige kaarten liggen met de afbeelding naar beneden in het midden. Steeds draaien de kinderen een kaart om. Alle kinderen kijken op hun kaart welke afbeelding overeenkomt met de afbeeldingen op de kaart in het midden. Het leuke aan dit spel is dat bij elke kaart een antwoord te geven is. Zo zijn kinderen dus altijd actief betrokken en de strijd om het snelste te antwoorden en de kaart te verdienen, maakt dat kinderen enthousiast zijn tijdens het spelen. Omdat kinderen de afbeeldingen benoemen is Dobble een mooie spelvorm om te werken aan de woordenschat. Op internet zijn verschillende versies in verschillende thema’s te vinden.
• Zoekplaten. Soms moet je niet te moeilijk denken. Wanneer je wilt werken aan de woordenschat en observeren welke woorden een kind beheerst kun je het kind een zoekplaat of een prent uit een boek geven. Laat het kind vertellen wat het ziet, ga in gesprek of geef een opdracht in tweetallen waarin een gesprek wordt uitgelokt.
• Rijmkwartet. In de meeste kleuterklassen is rijmmemory te vinden. Kinderen weten op het gegeven moment de rijmende setjes uit hun hoofd. Daarom kun je het rijmkwartet van Kleuteruniversiteit goed gebruiken als afwisseling. Al spelend en besprekend verzamelen de kinderen de rijmende kwartetten.

• Letterbus. Junioruniversiteit heeft het spel ‘Letterbus’ uitgebracht waarbij de kinderen spelenderwijs bezig zijn met letters, beginklank en eindklank. Dit spel bestaat uit kaarten met twee kanten. Op de ene kant staat een deel van een bus en op de andere kant staat een afbeelding. De kinderen rollen met een letterdobbelsteen, draaien een kaart om en bekijken of de afbeelding de gedobbelde begin- of eindklank bevat. Wanneer de kaart de juiste klank heeft,  mag de afbeelding worden omgedraaid  en komt de kant van de bus tevoorschijn die voor de speler wordt neergelegd. Zo proberen alle spelers een zo lang mogelijke bus te maken. Perfect om te observeren welke letters en klanken al bekend zijn en of de kinderen de begin- en eindklank in een woord kunnen bepalen.

Rekenenspelletjes:

• Kralenplankspel. Kijk naar de materialen die je al hebt en bedenk of je ze nog gevarieerder in kunt zetten dan dat je nu al doet. Een mooi voorbeeld is de kralenplank. Voeg een dobbelsteen aan toe en je hebt een spel. Beide spelers starten met een lege kralenplank. Om beurten werpen ze de dobbelsteen. De speler legt het aantal kralen gelijk aan het geworpen aantal ogen op de kralenplank. Vervolgens is de volgende speler aan de beurt. Wie als eerste de hele rand vol heeft, heeft gewonnen. Wil je ook de kleuren observeren? Voeg een kleurendobbelsteen toe. Zo worden er twee dobbelstenen geworpen die de kleur en het aantal kralen dat wordt gelegd bepaald. Voeg meerdere dobbelstenen toe om het verder tellen en optellen te stimuleren. Of voeg eens een dobbelsteen met cijfersymbolen toe om deze te oberveren. Zo kun je met een kralenplank en dobbelstenen al heel wat doelen spelenderwijs observeren!

• Wie het meest gooit. Laat de kinderen om beurten met een dobbelsteen rollen. Wie het meest dobbelt pakt een blokje voor op zijn toren. Als de blokjes op zijn kijk je wie de hoogste toren heeft. Tijdens dit spel kun je weer het tellen en verder tellen observeren maar komen de begrippen, hoog, laag, meer, minder, evenveel ook spelenderwijs aan bod.
• Bekerspelletje. Pak een aantal bekers en schrijf er cijfersymbolen op. Zet de bekers op een rij en verstop een object onder één beker. Onder welke beker zit het voorwerp? Een leuk spel om de rangtelwoorden te observeren.

• Knopenspel. Om het getalbegrip bij kinderen te observeren kun je met een zak knopen een leuk spel met de hele groep spelen. Ieder kind krijgt 3 knopen. Met de knopen in hun hand lopen ze door de klas. Als ze iemand tegenkomen stoppen ze, verdelen ze de knopen achter hun rug over de twee handen en steken ze één hand gesloten naar voren. De eerste van het tweetal schat hoeveel de kinderen samen in hun gesloten uitgestoken handen hebben. Bijvoorbeeld samen 4. De ander doet ook een schatting. Vervolgens openen beide spelers hun hand, tellen hoeveel knopen ze samen hebben en bekijken wie er gelijk had. Dit is een mooi spel om te kijken of het getalbegrip aanwezig is. Een kleuter die een lege hand naar voren steekt en vervolgens schat dat ze samen 5 knopen hebben, begrijpt nog niet dat dat niet lukt als je beiden maar drie knopen hebt.
• Figurovorm met dobbelsteen. Figurovorm werd in mijn klas vaak gebruikt om taartjes en pizza’s van te maken. Door een kleuren- en cijferdobbelsteen toe te voegen kunnen de kinderen pizza’s maken die bestaat uit bijvoorbeeld 3 blauwe, 2 rode en één geel stuk. Zo krijg jij de kans om de kleuren, het tellen en de dobbelsteenstructuur te observeren en geef je het materiaal weer een nieuwe spelimpuls.
• Laden en lossen. Tijdens het spel ’Laden en lossen’ van Kleuteruniversiteit zijn de kinderen bezig met meten, ruimtelijk inzicht, probleemoplossend vermogen en trappen van vergelijking. Door middel van blokjes en staafjes vullen de kinderen hun vrachtwagen. Een spel met veel observatiemogelijkheden!

• Vormen- en kleurenspeurtocht. Op de site van Kleuteruniversiteit kan je een vormen- en kleurenspeurtocht vinden. Laat de kinderen op zoek gaan naar de vormen of kleuren. Laat de kinderen turven hoe vaak ze een vorm/kleur tegenkomen om nog een extra doel te kunnen observeren.
• Dierentuin Directeur. Tijdens dit spel van Kleuteruniversiteit is het doel om dierenhokken te vullen waarbij de kinderen de dieren ordenen van klein naar groot. Je kunt een variant spelen waarbij de kinderen de dieren kopen. Observatiedoelen hierbij zijn seriëren en geldbesef.

• Meetspel. Bij het ‘Meetspel’ gaan kinderen aan de slag met het bouwen van een zo hoog mogelijk gebouw. De kinderen rollen met de dobbelsteen. Vervolgens draaien ze een kaart om waardoor er een onderdeel van een gebouw tevoorschijn komt met een bepaalde hoogte. Komt de hoogte overeen met het aantal gegooide ogen? Dan mag de kaart worden toegevoegd aan het gebouw. Bij dit spel gaat het meten, vergelijken van groottes en het gebruik van de begrippen groot, klein, even groot als vanzelf. Goed om deze onderdelen dus even te observeren.
• Kleimatten. Ken je de kleimatten van Kleuteruniversiteit al? Deze bieden ook mooie kansen om zicht te krijgen op de ontwikkeling van de kinderen. Spiegelen op de vlinder, tellen bij het bordspel en dobbelsteenstructuur bij het versieren van een taart.

Het mooiste wat ik ervaren heb toen ik bewust ging werken met peilingsspellen is dat je met weinig materiaal al verschillende doelen kunt observeren. Denk niet te moeilijk, kijk welke materialen je in de kast hebt en kijk eens over je bepaald materiaal ook anders in kan zetten dan dat je altijd al deed. Ik hoop je via deze blog geïnspireerd te hebben om aan de slag te gaan met peilingsspellen. Ga jij aan de slag met de tips of heb jij zelf nog ideeën over dit onderwerp? Ik vind het leuk als je ze deelt in de Facebookgroep Vrienden van Kleuteruniversiteit. Vind je het leuk om mij verder te volgen dan kan je mij op Instagram vinden als Jufnoek.