Een leerplein voor kleuters

Kim den Ouden is werkzaam als leerkracht op Kindcentrum Anne Frank en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Vier jaar geleden is de school verbouwd en werden de kleuterklassen opnieuw ingericht. Ook kregen ze er een ‘leerplein’ bij dat bestemd was voor de onderbouw. Hoe richt je een leerplein zo in dat de leerlingen een zo’n hoog mogelijke betrokkenheid laten zien tijdens het spel?

Definitie leerplein
Volgens Wikipedia is een leerplein in Nederland een variant op het klaslokaal. Het is een onderwijsruimte op een school waar scholieren zelfstandig of docentgestuurd kunnen werken. Maar wat waren onze verwachtingen ten aanzien van het leerplein? Wat willen de kleuters zelf? Welke hoeken zijn geschikt voor een leerplein? En hoe richt je een leerplein zo rijk mogelijk in zodat kleuters zich optimaal kunnen ontwikkelen? Niet alle hoeken zijn in ons zichtveld, welke regels en afspraken maken we hierover? Dit waren enkele van de vele vragen die we moesten gaan beantwoorden.

Voordelen van een leerplein
Een leerplein biedt veel meer ruimte om te spelen en daardoor de mogelijkheid om extra materialen aan te schaffen. We gingen aan de slag met materialen voor een bouwhoek, knutseltafel, constructiehoek, de kast met ontwikkelingsmaterialen en de lichttafel. Doordat de kleuters van onze beide kleuterklassen op het leerplein speelden konden de kinderen groepsdoorbrekend met elkaar werken. Zo gingen de jongste met de oudste kleuters spelen en vonden vriendjes en vriendinnetjes elkaar op het leerplein.

Een ander bijkomend voordeel is dat we het met het leerplein ook meer tegemoet kunnen komen aan de bewegingsbehoefte van onze kleuters. Op het leerplein konden we namelijk een beweeghoek kwijt. Zo hebben we bij het thema Sinterklaas een oefenschool voor de pieten gehad, waarbij we de materialen van de speelzaal op het leerplein hebben neergezet. Bij het thema Superfinn hebben we een hoek gemaakt waarin ze aan de slag konden met het Bewegingsspel, maar konden we ook een heus Spiderman-parcours maken. Bij het thema Nippertje hebben we ze met de bus een parcours laten rijden op het leerplein. We hebben dus al de meest uiteenlopende themahoeken gehad.

Eveneens waren we het er unaniem over eens dat er samengewerkt moest worden met de collega’s van groep 3 en groep 4. Leerlingen uit deze groepen moesten ook gebruik kunnen maken van het leerplein, ook om de overstap van groep 2 naar groep 3 zo klein mogelijk te houden. De leerlingen van groep 3 vinden het fijn om gebruik te maken van ons leerplein (dit waren ze gewend bij de kleuters) en de leerlingen van groep 4 komen nog steeds geregeld spelen met het constructiemateriaal. Uiteraard is het onze wens om groep 3 inhoudelijk nog meer te laten afstemmen bij ons kleuteronderwijs, zodat er nog meer optimaal gebruik gemaakt kan worden van ons leerplein. We willen graag de inhoud van de hoeken op het leerplein meer afstemmen op de leerlingen van groep 3 maar ook het lesrooster van groep 3 afstemmen op de werkwijze van onze kleuters.

Onze valkuil
Toen we voor het eerst een leerplein hadden ingericht, dachten we voordat het nieuwe schooljaar begon dat we aan alles hadden gedacht. Maar wat we ons van te voren niet hadden gerealiseerd was dat de kleuters door de grote ruimte en het riante aanbod eigenlijk overvraagd werden. Dit resulteerde in rennen en van de ene activiteit naar de andere activiteit gaan. Ook vonden onze kleuters het moeilijk om zelfstandig te spelen met het ontwikkelingsmateriaal. Met alle goede bedoelingen die wij dus hadden tijdens het inrichten van ons leerplein, hadden we de plank dus compleet misgeslagen. Dit moest dus anders!

Nieuw plan van aanpak
Daarom zijn we begonnen met minderen van het materiaal (we hadden echt te veel) en zijn begonnen met het afbakenen van de hoeken. Dit hebben we heel eenvoudig gedaan door het plakken van tape op de grond bij de hoek. Dit zorgde al voor zoveel rust! Het was voor onze kleuters duidelijk waar ze mochten spelen.
Ook hebben we gekeken naar de hoeveelheid van het materiaal. Op het leerplein stonden bijvoorbeeld het constructiemateriaal en de bouwblokken van twee kleutergroepen. Dit zorgde ook voor heel veel onrust, dit hebben we teruggebracht naar één kleutergroep. Uiteraard geldt dit ook voor de ontwikkelingsmaterialen en de materialen in de knutseltafel.

Observatie
Gedurende het eerste schooljaar hebben we eigenlijk voortdurend geobserveerd en meegespeeld. Wij werken met kleine kringen en we hebben de afspraak dat we na de kleine kring gaan meespelen met onze kleuters. Ikzelf ga dan bijvoorbeeld meespelen op het leerplein en mijn collega speelt mee in de klas. Ook kiezen we er bewust voor op om gerichte tijdstippen te kijken en observeren wat er gebeurt op het leerplein. Hoe spelen kinderen? Zijn ze actief betrokken? Houden ze zich aan de geldende regels en afspraken? Is er voldoende uitdaging in de betreffende hoek? Uiteraard doe je dit voor alle hoeken die je hebt in je klas, maar aangezien het leerplein nieuw was en ‘steeds nieuw’ zal zijn voor nieuwe kleuters is het wel belangrijk om hier heel alert op te zijn! Wij zitten dus geregeld ‘s middag heerlijk te genieten van het spel van onze kleuters op het leerplein (en nemen eventuele aandachtspunten uiteraard weer mee).

Overzicht
Na vier jaren werken met het leerplein, is het leerplein nooit hetzelfde geweest qua inrichting! Waar we gestart zijn met een overvol aanbod, hebben we ons leerplein nu teruggebracht naar vijf hoeken. Dit zijn de constructiehoek, de knutseltafel, de winkel, verfhoek en de themahoek. De ervaring heeft ons geleerd de afgelopen jaren dat je vooral moet kijken waar je doelgroep behoefte aan heeft en hoe je het beste kunt aansluiten op hun spelniveau. De bouwhoek is bijvoorbeeld nu niet meer op het leerplein, maar in de klas. We hebben ervoor gekozen om de winkel wel op het leerplein te plaatsen, zodat de leerlingen ook daadwerkelijk kunnen lopen van de huishoek naar de winkel om boodschappen te halen. Ook onze schildersezels hebben we verplaatst naar het leerplein, terwijl deze eerst in de klas stonden (bij de wasbak). Echter kunnen onze kleuters dit weer heel erg goed en zijn ze hier heel zelfstandig in. Dit is het eerste schooljaar waarin we, met uitzondering van de themawisselingen, het leerplein niet aangepast hebben omdat deze met betrekking tot de inrichting tegemoet komt aan hetgeen onze kleuters nodig hebben. We zien vrolijke kleuters die graag spelen op het leerplein en een hoge betrokkenheid in het spel laten zien.

Uiteraard hebben we ook een lichttafel, een verteltafel en een exploratiebak die we gebruiken op het leerplein, maar we bieden niet alles aan. Tijdens het thema Carnaval hebben we de lichttafel wel gebruikt, maar tijdens het thema Superfinn hebben we deze niet gebruikt. Zo houden wij ons aanbod ook gevarieerd voor onze kleuters.

Ik hoop dat deze blog je heeft geïnspireerd om met een leerplein en de inrichting van je speelleeromgeving aan de slag te gaan. Heb jij mooie foto’s van je leerplein, deel ze dan in de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit; ook ik word graag weer opnieuw geïnspireerd! Vind je het leuk om te zien hoe wij ons leerplein inrichten, volg me op Instagram via @jufkimthewissen.