Werken zonder methode?

Ester Klaver is leerkracht van groep 1-2 op Basisschool de Bosberg in Hollandsche Rading en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Na jaren met verschillende methodes gewerkt te hebben, besloot zij een aantal jaar geleden helemaal zonder methode te gaan werken. In deze blog lees je hoe dat proces verliep en hoe zij het werken zonder methode aanpakt.

“Werk jij zonder methode? Maar hoe weet je dan dat de kinderen alles leren wat ze moeten leren? Waar haal je dan al je ideeën voor lessen vandaan? Hoe toets je dan wat de kinderen kunnen?” Allemaal vragen die regelmatig voorbij komen wanneer je vertelt dat je zonder methode werkt bij de kleuters.

Houvast
Twintig jaar geleden begon ik als juf van groep 3. Na 8 jaar maakte ik de overstap naar de kleuters. Ik wist eigenlijk niet zoveel over kleuters. Behalve 1 stage tijdens de pabo had ik voor mijn gevoel tijdens de opleiding niet veel geleerd over kleuters. Gelukkig had ik een methode. Deze gaf mij houvast en ik wist precies wanneer ik aan welk thema en welk doel moest werken. Ik plande mijn lessen zorgvuldig in de weekplanning en deed precies wat er in de methode stond.

Belevingswereld
Maar hoe langer ik kleuterjuf was, hoe meer ik me eigenlijk belemmerd voelde door de methode. Ik moest bijvoorbeeld volgens het thema winter werken over voetsporen in de sneeuw. Maar er lag buiten helemaal geen sneeuw! Sterker nog, ik had kinderen in de klas die nog nooit echt sneeuw hadden gezien. Ik vroeg me af hoe dit dan in de belevingswereld van kinderen past. Ook vond ik dat er in de methode te weinig ruimte was voor spelend en ontdekkend leren. Dit zette mij aan het denken.

Aansluitende thema’s
Burgerlijk ongehoorzaam als ik ben, draaide ik de lessen uit de methode steeds meer naar mijn eigen hand. Ik boog ze om, zodat ze voor mijn gevoel beter aansloten bij de kinderen en bij wat hen op dat moment bezighield. Ook voelde ik mij beperkt in de keuze van het thema. Er zaten soms thema’s tussen die de kinderen niet bijzonder aanspraken. Dan was ik blij als ik het na drie weken weer kon veranderen. Maar bij de thema’s die wel goed bij de beleving van de kinderen pasten, was drie weken eigenlijk te kort en hadden we nog wel even kunnen doorwerken. Voor mijn gevoel moest het dus anders. Maar hoe kon ik dat voor elkaar krijgen?

Zonder methode
Mijn toenmalige directrice wilde dat ik echt met een methode zou werken. Dat deed ik, maar ik hield me er niet strikt aan. Ik gebruikte de methode als een bronnenboek. Ik werkte aan de doelen, maar bedacht zelf lessen die ik goed bij de kinderen en het thema vond passen. Toen er een directiewissel kwam, zag ik mijn kans schoon. Ik maakte een mooi plan en voerde een gesprek met de nieuwe directrice waarin ik uitlegde waarom ik het liefst zonder methode zou willen werken. Ik kreeg van haar de kans om dit te laten zien. Uiteindelijk heb ik nog twee jaar op deze school gewerkt tot ik solliciteerde op de school waar ik nu werk: een kleine dorpsschool met vier groepen. Ik werd aangenomen met de opdracht het kleuteronderwijs opnieuw op de kaart te zetten op de manier waarop het mij goed leek. Dat liet ik mij natuurlijk geen twee keer zeggen!

Zo pak ik het inrichten van mijn onderwijs zonder methode aan:
– Eerst maak ik een jaarplanning voor de thema’s. Ik plan zes thema’s per jaar in. Bij mij zijn daarvan drie thema’s van IPC, één thema is Sint of kerst en twee thema’s mogen de kinderen zelf kiezen en weet ik dus niet vooraf. De thema’s duren minimaal zes weken.
– Ik werk met de leerlijnen van ParnasSys. De doelen heb ik verdeeld over het jaar. Ik heb de doelen in zes periodes verdeeld. Er staat dus per periode vast welke doelen aan bod komen.
– Per periode maak ik een themaplanning. Hierop staan de doelen van die periode en daar bedenk ik lessen/activiteiten bij. Spel is in mijn klas het allerbelangrijkst. Ik probeer ervoor te zorgen dat de kinderen alle doelen kunnen oefenen in de verschillende hoeken in de klas. Zo kan ik zien welke kinderen de doelen beheersen en wie er nog wat meer moeten oefenen. Dit doe ik door mee te spelen in de hoeken en heel veel te observeren.
– De inspiratie voor mijn lessen haal ik op verschillende plekken. Internet en sociale media zijn natuurlijk grote bronnen voor goede inspiratie. Ik gebruik bij ieder thema een project van Kleuteruniversiteit. En ik bedenk ook veel dingen zelf. Aan ideeën heb ik nooit gebrek.
– Bij ieder thema maak ik samen met de kinderen een thema-hoek. Hierbij hebben de kinderen veel ruimte voor hun eigen ideeën. We beginnen altijd met een lege hoek en ik weet dus ook nooit zeker welke richting de hoek op gaat. We bedenken samen wat voor hoek er bij het thema past en richten deze samen in.
– Mijn grote kringen probeer ik zo kort en interactief mogelijk te houden. Ik werk veel met kleine kringen om vaardigheden te oefenen.
– Tijdens de week neem ik vaste momenten om te observeren tijdens het spelen in de klas. Ik bekijk wat de kinderen doen, speel mee, breng een vraag of probleem in of geef een nieuwe impuls.
– Aan de hand van de observaties tijdens het spelen/werken en in de kringen noteer ik welke kinderen de doelen beheersen en wie er nog extra moet oefenen of welke kinderen toe zijn aan verdieping of verrijking. Dat plan ik dan in bij volgende momenten. Aan het eind van een thema noteer ik mijn bevindingen in ParnasSys.

Dit heeft het werken zonder methode mij gebracht:
Ik kan door het werken zonder methode veel beter aansluiten op de belevingswereld van de kinderen. Ik heb ruimte en tijd om in te gaan op de ideeën en onderwerpen waar de kinderen mee komen. Dat betekent ook dat ik weleens mijn eigen ideeën moet aanpassen, maar zolang ik de leerlijn in de gaten houd, maakt het niet uit op welke manier we aan bepaalde doelen werken.

Betrokken
Doordat de kinderen veel eigen inbreng hebben, zijn ze eigenlijk altijd betrokken bij wat we doen. Zeker wanneer ze het thema ook zelf aangedragen hebben. Het werken zonder methode geeft ook ruimte om lang aan een thema te werken en er veel dieper op in te gaan. Doordat ik ook ‘lege’ weken inplan, kunnen we soms langer doorwerken. Het werken zonder methode zorgt ervoor dat we aan alle doelen kunnen werken door middel van spel en ontdekken in de hoeken. Naar mijn idee de belangrijkste manier waarop kleuters leren.

De keuze voor het werken met of zonder methode kan veel redenen hebben en is in beide gevallen prima. Voor mij heeft de stap om de methode los te laten veel opgeleverd.

Wil je meer willen zien van mijn onderwijs zonder methode, mét kleuteruniversiteit? Volg me dan op Instagram via @jufesterklaver. Wil je meepraten over het kleuteronderwijs, doe dit dan in de Facebook-groep Vrienden van Kleuteruniversiteit.