Annelieke van Meel is werkzaam als kleuterleerkracht bij de Lowys Porquinstichting en vertelt in deze blog waarom en hoe ze werkt met een leerwand in de kleuterklas.
Als leerkracht van groep 5/6 kwam ik in aanraking met een leerwand. Ik leerde het kennen doordat we op school gingen werken met International Primary Curriculum (IPC). IPC is een vorm van wereldoriëntatie-onderwijs, waarbij alle vakken worden geïntegreerd in één thema. Tijdens de vakken zijn kinderen vooral zelf bezig met het beantwoorden van leervragen. Dat doet ze door het stellen van onderzoeksvragen en het presenteren van de antwoorden. Een belangrijk onderdeel binnen IPC is de leerwand. De leerwand heeft een vaste structuur en een vaste plaats binnen de klas en binnen de projecten. Op de leerwand is zichtbaar wat de kinderen tijdens een project gaan leren en wat de doelen zijn.
Doorgaande leerlijn
Toen ik les ging geven aan groep 1/2/3, was er vanuit de directie de wens om binnen alle klassen een doorgaande leerlijn te creëren. Binnen de onderbouw werkten we niet met de Early Years-projecten van IPC, maar met de projecten van Kleuteruniversiteit. Deze projecten sloten namelijk heel goed aan bij het onderwijs in de kleuterbouw, maar ook bij de projecten van IPC. De doorgaande leerlijn wilden we creëren binnen de structuur van het aanbieden van projecten, zodat die door de hele school een duidelijke vaste plaats binnen het onderwijs zou krijgen.
Zoektocht
Het vormgeven van de leerwand was een zoektocht. In de midden- en bovenbouw bestaat de leerwand vooral uit doelen waaraan wordt gewerkt tijdens het project. Maar bij kleuters wil je vooral werken vanuit wat er uit het kind komt. Uiteraard zijn er ook doelen voor kleuters, maar die zeggen kinderen niet zoveel. Daarom ben ik eerst gaan nadenken over het doel van de leerwand in de kleuterklas. Voor mij is het doel van de leerwand vooral het voor kinderen inzichtelijk maken wat het verloop van het project is en vieren wat we hebben geleerd.
Voor de show
De eerste leerwand die ik maakte, werd niet zo’n succes. De leerwand hing vol met vooraf opgehangen vakgebieden en doelen die allemaal aan bod zouden komen tijdens het project. Maar het vooraf ophangen van de vakgebieden bleek onlogisch, want soms gingen we tijdens een opdracht een heel andere kant op en klopte de leerwand niet meer. Ook voegde ik nadat we aan een opdracht hadden gewerkt na schooltijd materialen en foto’s toe aan de leerwand. Maar de kinderen keken er helemaal niet naar om en het kostte mij alleen maar tijd. Deze leerwand was eigenlijk meer voor de show: een wand voor de directie en inspectie. Ik vroeg me af waarom ik er al die moeite instak. Daarom heb ik al snel de leerwand zo aangepast, dat het wél een echte leerwand werd voor kinderen, voor mij en zelfs voor ouders!
Zo werkt het wel
Om de kinderen bij de leerwand te betrekken, doen zij nu zelf mee aan het vormgeven ervan. De start van de leerwand is ieder project hetzelfde. Ieder project starten we met het startpunt en de kennisoogst. Hiervoor gebruiken we iconen van IPC die door de hele school hetzelfde zijn. Verder is de muur leeg tijdens de start. De muur hangt op een plaats die voor de kinderen goed bereikbaar is en zoveel mogelijk op ooghoogte van de kinderen.
Samen de wand vormgeven
Iedere keer als we een opdracht uit het project hebben gedaan, hangen de kinderen (eventueel met hulp) de materialen, kaartjes en foto’s van de les of van het resultaat aan de leerwand. We werken hierbij zoveel mogelijk chronologisch, van links naar rechts. Dat de kinderen de materialen ophangen, maakt ze veel meer eigenaar van de leerwand. En het scheelt mij tijd, omdat ik na schooltijd geen tijd kwijt ben aan het ophangen van materialen aan de wand.
Doelenkaartjes
Om een beetje structuur en duidelijkheid te geven aan de wand, gebruik ik de doelenkaartjes van Kleuteruniversiteit om aan te geven rond welk doel we hebben gewerkt tijdens die activiteit. De doelenkaartjes heb ik verkleind geprint, zodat er voldoende ruimte op de muur is.
Toelichting voor ouders
Ouders vinden de leerwand heel interessant en omdat de wand bij binnenkomst in het lokaal meteen rechts hangt, valt die gelijk op. Omdat het niet alle kinderen lukt om aan hun ouders te vertellen wat ze tijdens de opdracht hebben gedaan, besloot ik om er een korte toelichting op een kaartje bij te hangen. Die toelichting verklapt niet alles, maar is een aanleiding voor ouders om specifieke vragen te stellen. Op het kaartje staat een korte uitleg van wat we hebben geleerd. Dit bleek een succesvolle toevoeging aan de leerwand te zijn, omdat ouders nu iedere ochtend bij binnenkomst in gesprek gaan over de opdrachten. Ook vragen kinderen hun ouders de opdracht te doen. De kinderen zijn heel trots als hun ouders de opdrachten maken, terwijl zij uitleg geven. Het is mooi om deze interactie te zien en ook het zelfvertrouwen dat de kinderen ervan krijgen.
Afsluiting
Het laatste kaartje is altijd het kaartje van de afsluiting. Soms is de afsluiting een viering met de hele school, waarbij we een presentatie houden over ons project. Maar meestal maken we van de klas een museum of podium, zodat we aan de ouders kunnen laten zien wat we allemaal hebben geleerd. Sinds de leerwand in de klas aanwezig is, is het voor de kinderen veel makkelijker om te bedenken wat willen presenteren tijdens de afsluiting. Terwijl ze voor de leerwand staan, maken ze met elkaar afspraken en kiezen ze activiteiten van de leerwand. Zo wordt de leerwand heel erg functioneel en echt een waardevolle toevoeging tijdens een project.
Eerste stappen
Wil jij ook met een leerwand gaan werken in de klas? Denk dan even aan het volgende:
- Wat is het doel van je leerwand in de klas?
- Waar kun je de leerwand vorm gaan geven: bijvoorbeeld op ooghoogte van kinderen of juist niet?
- Welke vaste structuur krijgt jouw leerwand en wat heb je daarvoor nodig?
- Welke toevoegingen wil jij tijdens een project doen en wat heb je daarvoor nodig?
- Wanneer ga je materialen ophangen en wie ga je dat laten doen?
- Informeer ouders over de leerwand en nodig de ouders uit om vragen te stellen!
Met deze eerste stappen kun ook jij in jouw klas een leerwand maken die niet alleen aanwezig is voor inspectie en directie, maar die leeft bij de kinderen én zorgt voor verdieping. Een leerwand die een waardevolle toevoeging is van je project, zonder dat het jou veel tijd kost!
Werk jij ook met een leerwand? Of ben je dat na het lezen van deze blog zo enthousiast geworden dat je het wil gaan doen? Ik ben benieuwd! Laat je het weten op Instagram, via @kleuteruniversiteit?