Inspiratieblog: De kracht van een combinatiegroep 1-2-3

Juf Annelieke is leerkracht in groep 1/2/3 van Jenaplanschool De Open Hof in Hoogerheide en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In dit blog vertelt juf Annelieke over de kracht van een groep 1/2/3.

Sinds dit schooljaar mag ik de leerkracht zijn van een combinatie groep 1-2-3. Toen ik het nieuws te horen kreeg, was ik direct enthousiast. Ik zag meteen voor me hoe ik het vorm ging geven en had er enorm veel zin in. Om mij heen hoorde ik van andere leerkrachten vooral veel twijfels. Kleuterleerkrachten zijn bang dat er te weinig tijd is voor spel. Groep 3 leerkrachten twijfelen of er wel genoeg rust heerst in de klas. Want het moet toch stil zijn om te kunnen leren lezen? Inmiddels zijn we al bijna een jaar verder en ik kan je vertellen: mijn enthousiasme is alleen maar toegenomen.

Mijn visie op het onderwijs

Voordat we verder gaan vind ik het wel belangrijk om je iets te vertellen over mijn visie op onderwijs. Naast een goed pedagogisch en didactisch klimaat heb ik spel en beweging zeer hoog in het vaandel staan. Door spel en beweging leren kinderen effectief en met plezier, wat juist in groep 3 heel belangrijk is. In mijn werk als kleuterjuf heb ik gemerkt dat grote kringen veel minder effectief zijn dan kleine kringen. Tijdens een kleine kring tonen kinderen meer betrokkenheid en nemen ze meer op omdat je beter kunt aansluiten op hun behoeften. Daarnaast deel ik de mening van verschillende onderzoekers die aangeven dat kinderen eigenlijk pas vanaf zeven jaar toe zijn aan het schoolse leren en in vele gevallen zelfs nog veel later. Kijk eens rond in een groep 3 bij aanvang van het schooljaar. Hoeveel kinderen zijn er al zeven jaar? Verder stelde ik me de vraag: moeten kinderen leren werken in stilte of is het jezelf leren afsluiten een vaardigheid waar je later heel veel aan hebt? Hoe stil is het op een gemiddeld kantoor, of op een werkplek?

Met dit in mijn achterhoofd ben ik dit schooljaar begonnen in mijn groep 1/2/3. Al vanaf de eerste schoolweek werd ik aangenaam verrast: wat een leergierigheid, betrokkenheid, plezier en interesse zag ik bij de kinderen. Ik wist direct; ik zit op de goede weg. Natuurlijk was het in het begin zoeken, puzzelen en aanpassen. Ook was het best spannend, lukt het allemaal met groep 3? Ik had nog geen ervaring met lesgeven in groep 3.

In groep 1/2/3 werken we met de projecten van Kleuteruniversiteit. Bij ieder project heb ik een passend plusproject uitgekozen zodat er voor alle kinderen voldoende uitdaging is. Groep 3 werkt daarnaast ook met de methodes Pluspunt (rekenen) en Veilig leren lezen (lezen, taal en spelling). In de hogere groepen werken wij met IPC en ook daar put ik ideeën uit.

In de zomervakantie heb ik de inrichting van het lokaal veranderd en er heel bewust voor gekozen om groep 3 geen eigen plek te geven. We zijn samen één klas, iedereen mag overal spelen en werken. Wel zijn er in de hoeken voldoende werkplekken en zijn er twee groepstafels. Er zijn vooral ruime hoeken zodat er veel aandacht en ruimte is voor spel. Er is ruimte voor een kring zonder dat we met tafels moet sjouwen of om dingen heen moeten zitten. Al is een kring meer een woord voor een gezamenlijke ontmoetingsplaats bij mij in de groep want echt in de kring zitten, dat doen we niet. De kinderen zitten op een kleed of kussen op de grond, zitten eromheen op een stoel of staan eromheen. Ieder kind kiest wat voor hem of haar het prettigst is.

Hoe ziet een dag in groep 1/2/3 eruit?

De dag begint altijd met een gezamenlijke kring, Deze kring duurt ongeveer 15 minuten. We bespreken de dag, het weer, tellen welke schooldag het is en bespreken, laten zien, hoe we ons voelen. De rest van de dag is verder een afwisseling tussen werkperiodes, buiten spelen en gym.

Tijdens de werkperiodes zijn de kinderen aan het werk en geef ik kleine kringen. Ik begin eigenlijk altijd een kring met groep 3 zodat ze daarna zelfstandig de verwerking kunnen maken. Wat ik echt geweldig vond was een waanzinnig mooie ontwikkeling die zich al aan het begin van het schooljaar voordeed. Ik was met groep 3 bezig in een kleine kring en leerde ze een nieuwe letter aan. De kinderen van groep 1/2 waren aan het spelen in de hoeken maar zodra groep 3 een nieuwe letter leerden, schoven er ineens allemaal kinderen richting de kring. Vanuit alle hoeken zag je geïnteresseerde kinderen meedoen. In de klas heb ik de volgende afspraak: je mag altijd met iedere kring meedoen als je maar betrokken bent en je aan de afspraken houdt. De kring van groep 3 zit altijd vol spel en beweging, woorden springen, woorden zoeken in de klas, coöperatieve werkvormen, alles om het leren met ons hele lichaam te stimuleren. Als groep 3 de instructie heeft gehad voer ik meestal nog twee kringen uit met groep 1/2. De inhoud van de activiteit is hetzelfde maar ik bied het aan op twee verschillende niveaus. Per leergebied ligt het er aan welke kinderen ik dan in ieder geval in de kring wil hebben. Deze kleine kring duurt misschien maar 10 tot maximaal 15 minuten. We doen dan een activiteit uit het project van Kleuteruniversiteit waar we op dat moment mee werken.

Tussen de kringen door loop ik rond, speel ik mee, observeer ik en beantwoord ik vragen. De kinderen hebben geleerd om eerst hulp bij een ander te vragen, als dat niet lukt leggen ze hun naamkaartje op mijn bureau en na de kring kom ik ze dan helpen. Alle kinderen hebben een weektaak. Er zit een trapsgewijze opbouw in de hoeveelheid taken en complexiteit van de weektaak per groep. Iedereen weet dus per week precies wat ze moeten doen. Bij groep 1 zijn dat drie taken, dus er is nog genoeg tijd voor spel. Al is spel soms ook een taak (ook bij groep 3).

Na de eerste werkperiode hebben we tijd om te eten en drinken. Daarna of daarvoor gaan we  gymmen of buiten spelen. Tijdens het buiten spelen voer ik eerst ook altijd even een opdracht uit met groep 3. Een leesopdracht, een spellingopdracht of een rekenopdracht. Dat scheelt weer werken in de klas en een spel buiten is veel leuker. Natuurlijk doen er ook dan weer enthousiaste groep 1/2 kinderen mee. De andere kinderen spelen er gezellig omheen.

Eenmaal terug in de klas is het weer tijd voor een werkperiode. Ook tijdens deze werkperiode komt iedereen een keer in de kleine kring. De eerste werkperiode staat meestal in het teken van lezen en taal. De tweede werkperiode draait vooral om rekenen.

Het laatste kwartier van de ochtend sluiten we samen af met Engels. Ik laat Engels aansluiten bij het thema in de klas, door de projecten van Kleuteruniversiteit en het tweetalige liedjesboek Zinglish.

In de middag spelen we buiten en voeren we een korte grote kring uit van ongeveer 20 minuten waarin we sociale vaardigheden oefenen, verkeer, of een thematische activiteit. Daarnaast is er eveneens tijd voor een werkperiode met kleine kringen. Nu heb ik vaak tijd voor een les uit het plusproject. Niet alleen kinderen uit groep 3 doen mee maar ook kinderen uit groep 2 die daar aan toe zijn. En er is tijd om met kleine zorggroepen aan de slag te gaan. Om 15:00 uur zit de dag er voor de kinderen op en bereid ik me voor op de volgende dag.

Gelukkige kinderen

De indeling van de dag was in het begin puzzelen; wat werkt prettig voor mij en de kinderen? Door steeds te proberen en aan te passen ben ik er achter dat de huidige dagindeling rust geeft. Het komt misschien over als druk en veel, maar het valt in de praktijk echt mee. Door de kleine groepen en duidelijke structuur zijn de kringen kort maar krachtig.

Het afgelopen jaar heb ik ontdekt wat een meerwaarde een combinatiegroep 1/2/3 kan zijn. Er ontstaat zo’n rijke leeromgeving voor iedereen, zodat de kinderen die willen, mee kunnen doen met een aanbod dat ik ze normaal gesproken niet had aangeboden. In mijn huidige groep 1 en 2 heb ik kinderen die vanuit hun intrinsieke motivatie al kunnen lezen, enkel en alleen vanwege het aanbieden aan groep 3. Ook tellen en rekenen kunnen de meeste kinderen stukken beter dan voorgaande jaren. Maar het meest belangrijkst is wel dat de kinderen ook allemaal heel gelukkig zijn, ze gaan met plezier naar school en voelen zich thuis in de klas. Dat is het mooiste compliment dat ik regelmatig mag ontvangen van ouders.

Een belangrijke kanttekening die ik nog wel even wil maken is dat de verhouding kinderen per groep zeer belangrijk is. Vanuit mijn ervaring vind ik dat de meest ideale verhouding 8 of 9 kinderen per jaargroep zitten. Er moet een basisgroep zijn die de nieuwe leerlingen kan meenemen met het reilen en zeilen in de klas. Ook volgend schooljaar blijf ik in mijn combinatie 1-2-3 lesgeven zodat ik nog meer kan leren en mijzelf kan ontwikkelen. Er zijn zeker dingen die ik volgend jaar wil veranderen of wil aanpassen. Wat is jouw ervaring met een groep 1/2/3? Benieuwd wat ik allemaal doe en hoe ik het doe? Volg mij dan ook via Facebook en Instagram als @jufannelieke.