Inspiratieblog: Filosoferen met kleuters

Linda Mooijekind is leerkracht op RKBS De Klimboom in Roelofarendsveen en ambassadeur bij Kleuteruniversiteit.

Als ambassadeur krijgen we ook wel eens de vraag om projecten uit te proberen die wat minder bekend zijn. Heel erg leuk en uitdagend om te doen, want zo ben ik bij het project ‘Thuis – bij mijn kudde’ terecht gekomen. Een project waarvoor ik misschien niet zo snel zelf voor gekozen zou hebben, maar wat ben ik achteraf blij dat ik het heb gedaan! Het heeft echt verrassend uitgepakt, in de positieve zin van het woord.

Heel eerlijk? In eerste instantie was ik wel een klein beetje huiverig over dit project, niet zozeer vanwege het thema, namelijk ‘thuis’ en ‘ familie’, maar meer vanwege het filosoferen. Dat had ik namelijk nog nooit gedaan met kleuters! In deze blog vertel ik je over mijn bevindingen van dit project.

In dit project staat het prentenboek ‘Waar is mijn kudde?’ centraal. Dit boek gaat over een kind dat op zoek is naar zijn kudde. Kudde staat in dit geval synoniem voor de plek en de mensen waar je bij hoort, waar jij je thuis en veilig voelt.

Het project begint heel ‘klein’; aan de hand van een gesprek heb je het er met de kinderen over waar ze nu eigenlijk allemaal bij horen. Dit was voor de kinderen uit mijn klas nog wel een beetje lastig opstarten, want zij kwamen ‘alleen’ tot de conclusie dat ze bij hun gezin en familie hoorden. En dat is natuurlijk logisch, want daar bestaat hun wereld uit. Toen ik aangaf dat ze ook bij bijvoorbeeld de klas hoorden, kwamen er al meer mogelijkheden waar ze bij konden horen: bij je sport (je hoort bijvoorbeeld bij je groepje van zwemles), de straat en je dorp.

Door middel van een aantal activiteiten word je aan de hand meegenomen om zo te komen tot filosofische gesprekken met kinderen. In het begin wist ik niet zo goed hoe ik het praktisch moest aanpakken: kleine kring of grote kring? Je wilt zoveel mogelijk dat alle kinderen betrokken zijn, maar welke gespreksvorm is de beste manier en is er überhaupt een beste manier? Om hierachter te komen ben ik gaan experimenteren.

De eerste gespreksactiviteit was gewijd aan huizen en wie daar dan allemaal in konden wonen. In de bijlagen van het project zitten afbeeldingen van allerlei verschillende woningen. Met deze afbeeldingen hebben we daar de coöperatieve werkvorm ‘mix en ruil’ mee  uitgevoerd. Op deze manier zijn alle kinderen actief en moesten ze direct nadenken over wie er in de woning zou kunnen wonen. Ik had aangegeven dat er geen foute antwoorden mogelijk waren en dat ze mochten zeggen wat zij dachten. En echt waar, er kwamen de mooiste gesprekken uit! Er was bijvoorbeeld een afbeelding van een kasteel en daar woonden volgens sommige kinderen een draak in. Anderen zeiden weer een prins en prinses, weer anderen zeiden dat dat allemaal in sprookjes was, maar dat het in het echt het kasteel van koning Willem-Alexander was. Het was erg mooi om te zien wat ze er allemaal in zagen, maar ook wat ze allemaal konden én durfden te benoemen. Na de werkvorm ‘mix en ruil’ heb ik een aantal antwoorden klassikaal laten benoemen en de kinderen bleven maar vertellen en wilden eigenlijk niet stoppen! Nadat we eerst in tweetallen gepraat hadden, kwam er ook nog een kringgesprek met de hele groep. Dat was een mooie, positieve ervaring.

Een andere gespreksactiviteit in dit project was de activiteit: ‘Met wie kun je allemaal vrienden zijn?’. De kinderen mochten hun antwoord geven en moesten deze ook toelichten. In de bijlagen van het project vind je afbeeldingen die je hiervoor kunt gebruiken. Omdat er de vorige keer na een activiteit in tweetallen een spontaan kringgesprek ontstond, had ik deze keer gekozen voor een groot kringgesprek. En dat pakte prima uit. Ik heb genoten van de opmerkingen van de kinderen en ook hier konden ze niet ophouden!

Enkele opmerkingen van kinderen op de vraag of je bijvoorbeeld vrienden kan zijn met de koning:

• ‘Nee, hij is bang voor mensen.’
• ‘Hij is niet bang voor mensen, hij zorgt er juist voor.’
• ‘Nee, hij is te oud.’
• ‘Nee, want dat wil ik niet.’

Kun je vrienden zijn met een vogel?

• ‘Nee, want hij heeft geen handen.’
• ‘Jawel, want hij heeft vleugels en dan kan je vliegen.’
• ‘Nee, want hij kan niet praten.’

Of kun je vrienden zijn met Sinterklaas?

• ‘Ja, want als je hem helpt dan krijg je een cadeautje.’
• Waarop ik vroeg: ‘Dus als ik jou help krijg ik een cadeautje?
• De leerling antwoordde: ‘Nee, als je lief bent wel … maar dan alleen van Sinterklaas.’

Een andere gespreksactiviteit ging over wat je allemaal kunt tellen. Ik had een aantal voorwerpen meegenomen en wij gingen met elkaar in gesprek over wat je allemaal kunt tellen. Kun je bijvoorbeeld zand tellen? Of de vitamines in een banaan? Of kun je bepalen hoeveel vuur er in een doosje lucifers zit? Ook hierbij waren álle kinderen enorm betrokken en wilden en konden ze allemaal wel wat zeggen. Zo mooi om te zien dat kleuters nog zo puur en eerlijk kunnen antwoorden en dat niet hun meningen en gedachten, zoals bij volwassenen, al zo gevormd zijn.

Zoals bij alle projecten van Kleuteruniversiteit bevat dit project ook reken- en taalactiviteiten, overige activiteiten en suggesties voor hoeken, kortom een allesomvattend project!

Dit project heeft echt mijn ogen geopend. Ik wist niet dat je zulke mooie en waardevolle gesprekken met kleuters kon voeren! Ook heeft het mij aan het denken gezet over mijn manier van vragen stellen: Stel ik wel de juiste vragen? En hoe lok ik nu zoveel mogelijk reacties uit bij de kinderen zonder mijn eigen (gevormde) mening daarbij te geven? De kunst als leerkracht is om niet je eigen mening te geven, maar de juiste vragen te stellen en de kinderen zoveel mogelijk aan het woord te laten. Ik ben me daar nu veel meer van bewust en probeer dan ook veel meer vanuit de kinderen te laten komen. De kinderen hebben ook echt het gevoel dat ze alles kunnen en mogen zeggen. Ik wil zeker vaker met mijn kleuters gaan filosoferen.

Ik hoop dat ik jou ook heb kunnen inspireren met mijn blog! En als je, net als ik, laagdrempelig wil beginnen, gebruik dan dit project.

Wil je contact opnemen met de ambassadeurs? Dat kan via ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl of in de vriendengroep op Facebook: Vrienden van Kleuteruniversiteit.