Inspiratieblog: Motorische vaardigheden aan de hand van spel

Van klimmen tot knutselen; er zijn tal van manieren waarop kleuters motorische vaardigheden ontwikkelen. Hoe kun je het zo aanpakken dat het zorgt voor neurologische verankering? Aan welke activiteiten kun je denken?

Simone van Staalduinen heeft een groep 1-2 op de Joannesschool in Naaldwijk. Ester Klaver heeft een groep 1-2-3 op de Bosbergschool in Hollandsche Rading. In deze blog nemen zij je mee in de ontwikkeling van de motoriek bij jonge kinderen en laten ze zien hoe zij dit op een speelse manier stimuleren in de klas. Met de praktische voorbeelden kun je zelf direct aan de slag!

Over motoriek

De motorische ontwikkeling van kleuters kan worden opgedeeld in de grove motoriek en de fijne motoriek:

De grove motoriek gaat vooral over balans, coördinatie en de grote bewegingen van het lichaam. In de kleuterklas zie je dit terug in activiteiten als rennen, hinkelen, klimmen in de speelzaal, fietsen op het schoolplein of een bal vangen en gooien.
De fijne motoriek richt zich op kleine, nauwkeurige bewegingen met de handen en vingers. Voorbeelden hiervan zijn knippen met een schaar, kralen rijgen, de rits van een jas dichtmaken of het vasthouden van een potlood met de juiste pengreep.

Belangrijk om te weten is dat grove en fijne motoriek zich niet los van elkaar ontwikkelen. Ze beïnvloeden elkaar voortdurend. Zo helpt een goede rompbalans (grove motoriek) kinderen om stabiel aan een tafel te zitten en een potlood te hanteren (fijne motoriek). Andersom draagt het oefenen met fijne motorische activiteiten, zoals het bouwen met kleine blokjes, bij aan concentratie en oog-handcoördinatie, die ook nodig zijn bij spel en bewegen. Het is daarom belangrijk dat in een kleuterklas zowel grove als fijne motorische activiteiten worden aangeboden, omdat ze elkaar versterken en samen de basis vormen voor een brede ontwikkeling.

Spelen als basis voor de motorische ontwikkeling

Vrijwel alle motorische vaardigheden worden aangeleerd in een uitdagende en gevarieerde beweegomgeving met speelse activiteiten. Door bepaalde bewegingen en activiteiten vaak te herhalen, ontstaat er een neurologische verankering. Hierdoor worden de vaardigheden vervolgens nooit meer verleerd.

Samenwerking en coöperatief leren

De fijne motoriek kan uitstekend worden gecombineerd met coöperatief leren, waarbij kinderen samen een taak uitvoeren en elkaar ondersteunen. Op deze manier ontwikkelen ze tegelijkertijd met hun motorische vaardighedensociale vaardigheden, concentratie en zelfvertrouwen.

Praktische voorbeelden van coöperatieve motorische activiteiten

Gezamenlijk kunstwerk maken: Kinderen knippen, scheuren en plakken samen op één groot vel papier.

Bij Simone in de klas zijn de kinderen aan de slag gegaan met het scheuren van een Kleurenmonster: ze scheurden individueel verschillende stukjes papier en vulden gezamenlijk het kleurenmonster.

Kralenketting maken: Kinderen rijgen om beurten kralen en geven de draad door, waarbij ze elkaar helpen en motiveren.

Geef ze bijvoorbeeld de opdracht om een patroon te maken en deze samen te herhalen zoals Simone in haar klas heeft gedaan.

Bouwproject met blokjes of LEGO: Taken verdelen, overleg voeren en samen tot een eindproduct komen.

Ester heeft in haar groep de kinderen een bouwwerk laten maken van constructiemateriaal. Daarna hebben ze zelf een bouwtekening van hun bouwwerk gemaakt. Het bouwwerk wordt weer uit elkaar gehaald en een ander kind probeert het met het materiaal en met behulp van de tekening weer in elkaar te zetten.

Puzzel- of mozaïekopdrachten: Ieder kind maakt een deel en samen vormt dit het complete werkstuk. Er zijn online ook kralenplankbeelden te vinden waarbij twee of vier kralenplanken aan het eind samen één voorstelling vormen.

Samenwerkend tekenen: Geef de kinderen een opdracht die ze in een tweetal (of met meerdere kinderen) moeten uitvoeren.

Draai een pijpenrager zo om een stift heen dat twee kinderen hem vast kunnen houden. Gezamenlijk proberen ze een bepaalde vorm of tekening te maken. Ze mogen de stift zelf niet aanraken, alleen de pijpenrager. Bij Ester in de klas is dit een groot succes!

Een andere opdracht die Ester heeft gedaan binnen samenwerkend tekenen is portrettekenen in tweetallen. Hiervoor kun je een doorzichtige deksel of plexiglas plaat gebruiken. Ester heeft de spatschermen die nog stammen uit de coronatijd gebruikt. Het werkt als volgt: Eén van de kinderen gaat met het gezicht achter het scherm zitten. De ander tekent met een whiteboardstift het gezicht zo precies mogelijk over op het scherm. Lijkt het? Na afloop kun je er ook nog een wit papier achter plakken en een foto maken om het portret te bewaren.

Samenwerkend kleuren: Geef twee kinderen dezelfde kleurplaat. Tussen de twee kinderen in plaats je een scherm zodat ze elkaar niet kunnen zien. Om beurten geven ze elkaar een opdracht om een onderdeel van de kleurplaat met een bepaalde kleur of op een bepaalde manier te kleuren. Als de plaat af is haal je het scherm weg. Is het gelukt om de kleurplaat helemaal hetzelfde in te kleuren?

Dagelijkse motorische routines

Leerkrachten kunnen motorische ontwikkeling ook in dagelijkse routines verwerken. Het kost dan weinig extra moeite en tijd, waardoor kinderen hier lekker vaak mee oefenen:

Buitenspelen/speelzaal: Klim- en klauterparcours, balspellen, hinkelen, fietsen, evenwichtsspelletjes.

Bij Ester wordt tijdens het buitenspelen regelmatig een parcours gebouwd door de kinderen zelf. Ze gebruiken daarvoor allerlei grote loose parts en sjouwmaterialen zoals cilinders, planken, autobanden, boomstammen en stapstenen. Ze hebben er veel plezier in om samen met hun klasgenoten het parcours te bouwen, te lopen, te verbeteren en uit te breiden.

Binnen/hoeken: Knutselen, tekenen, kleien, knippen, kralen rijgen, spelletjes met pincetten of knijpers.

Zorg dat er altijd motorische activiteiten te kiezen zijn tijdens de speelwerkles. Als de kinderen zelf de materialen kunnen pakken en opbergen, is dat nog een extra stimulans om te oefenen met de motoriek. Maak het de kinderen makkelijk door de motorische activiteiten geclusterd bij elkaar te zetten, net als Simone heeft gedaan. Zo weten de kinderen de activiteiten snel te vinden.

Zelfredzaamheid: Ritsen sluiten, schoenen aan- en uitdoen, knopen dichtmaken.

Stimuleer zelfredzaamheid. Dit zorgt voor zelfstandige, sociale kinderen die bereid zijn elkaar te helpen. De kinderen die al veters kunnen strikken, kunnen dit ook bij hun klasgenoten doen bij wie het nog niet lukt.

Door speelse activiteiten, herhaling en samenwerking te combineren, ontwikkelen kleuters hun grove en fijne motoriek op een natuurlijke, plezierige en duurzame manier.

Ben jij door deze blog geïnspireerd geraakt? Of ben je in de klas al druk bezig met activiteiten rondom de fijne en grove motoriek? Praat dan hierover mee op de Facebookpagina vrienden van kleuteruniversiteit. Wil je meer zien van de activiteiten die Simone en Ester in de klas doen? Neem dan een kijkje op Instagram @juf_simoon en @jufesterklaver.