Inspiratieblog: Werken met ondersteunende gebaren

Steeds vaker hoor, lees en zie je mensen die gebruikmaken van Nederlands met Gebaren (NmG). Nederlands met Gebaren ondersteunt door middel van gebaren de gesproken tekst. Dit betekent dat niet ieder woord binnen een zin wordt uitgebeeld, maar voornamelijk de kernwoorden. Door het gebruik van NmG verlaag je automatisch je spreektempo. Bij Susanne is dit heel belangrijk op school. Zij werkt op een school voor Zeer Moeilijk Lerende Kinderen (ZML) en voor deze doelgroep is het heel belangrijk om te communiceren in een laag spreektempo.

De Klimopschool heeft een hoge populatie van kinderen met taalproblemen. Denk hierbij aan niet sprekende kinderen, kinderen met woordvindingsproblemen, articulatieproblemen, kinderen die (tijdelijk) slechthorend zijn, en kinderen waarbij Nederlands de tweede taal is. Dat in combinatie met een beperking maakt het soms heel lastig goed te kunnen communiceren met elkaar. Door schoolbreed gebruik te maken van NmG leren alle leerkrachten en kinderen met elkaar te communiceren.

Zodra de kinderen bij ons op school komen beginnen we met het aanleren van de gebaren. Dit doen we intensief in de klas en daarnaast krijgen kinderen die in aanmerking komen voor logopedie nog eens extra oefening tijdens deze sessies. Er zijn een aantal basiswoorden waar we mee starten, namelijk: juf, meester, zitten, tafel, stoel, jas, stil, rustig, eten, drinken, werken, helpen. Naast deze woorden kiezen we per thema een aantal woorden die veel voorbij komen en dus belangrijk zijn voor de kern. Denk aan het begin van het schooljaar bijvoorbeeld aan de dagen van de week, activiteiten uit het dagrooster of afspraken die belangrijk zijn voor de klas. We kiezen voor deze basiswoorden en basisthema om zo de zelfredzaamheid van de kinderen te stimuleren. Als een kind zelf om hulp kan vragen bij een juf of meester wanneer de beker niet open gaat, vergroot je met een kleine stap de zelfredzaamheid, doordat het kind door middel van gebaren de vraag kan stellen. 

Het aanbieden van gebaren

Als school hebben wij een abonnement bij het www.gebarencentrum.nl. Dit biedt ons toegang tot alle afbeeldingen en voorbeeld video’s. In de database zoeken we de gebaren op die we de kinderen willen aanleren. Wat ik zelf altijd erg leuk vind om te doen is voorkennis activeren door te vragen of de kinderen het gebaar weten of kunnen raden. Daarna controleren we met elkaar welk gebaar het is. Dit gebaar herhalen we vervolgens een aantal keer. We leren de kinderen twee nieuwe gebaren per week aan naast de basisgebaren die we de hele dag door gebruiken. Zo maak ik per periode voor alle kinderen en ouders via het gebarencentrum een gebarenboekje. Hierin staan alle gebaren die we de komende weken leren en krijgen de kinderen ook mee naar huis, zodat ouders thuis eveneens met de kinderen kunnen oefenen en we hangen ze zichtbaar op in de klas.

Het gebruik van gebaren bij kinderen

Voor veel kinderen binnen ons onderwijs is het lastig de gebaren helemaal correct uit te voeren. Dit kan komen doordat de kinderen gebaren door elkaar halen of motorisch gezien de bewegingen niet of niet helemaal kunnen nadoen. Maar het kan ook zijn dat kinderen de gebaren helemaal niet nadoen. De kunst is om ze wel te blijven aanbieden en gebruiken. Wanneer jij ze blijft gebruiken wordt het voor de kinderen gewoon, wanneer ze zich echt niet duidelijk kunnen maken door middel van gesproken taal, bieden de aangeboden gebaren uitkomst  en kunnen ze deze toepassen. Ook helpt het jou om erachter te komen wat de kinderen willen zeggen. Door de jaren heen heb ik veel kinderen gezien die moeite hebben met het uitvoeren van de gebaren, maar doordat je de kinderen steeds beter leert kennen en de gebaren elke dag blijft herhalen, leer je ook de gebaren die de kinderen gebruiken te herkennen. Zo kwam er een aantal jaar geleden een meisje bij mij in de klas die niet sprak op een aantal klanken na. Met alleen deze klanken kon ze geen volledige woorden maken. Vanaf dat moment ben ik mij intensief gaan verdiepen in de gebaren en we begrepen elkaar steeds beter. Ik leerde haar gebaren en zij mij. Het mooie was en is nog steeds dat als ze iets wil vertellen, ze blijft gebaren tot ze er zeker van is dat je weet wat ze bedoelt. NmG is op haar klanken na echt haar taal, die we samen hebben geleerd en spreken en waarin we elke dag nog groeien. De gebaren hebben haar een stem gegeven. 

Gebaren in combinatie met de sociaal emotionele ontwikkeling

NmG ondersteunt de kinderen ook op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling. Denk hierbij aan ruzie of onenigheid. Door middel van gebaren kunnen de kinderen uitleggen wat er is gebeurd of kunnen ze hun frustratie uiten en kunnen wij bemiddelen op een rustig spreektempo met ondersteunende gebaren om het uit te praten of op te lossen. Het is daarom ook belangrijk aandacht te besteden aan de ondersteunende gebaren die horen bij ruzie en emoties. Zo kunnen de kinderen goed aangeven hoe ze zich voelen wanneer er iets gebeurt, bijvoorbeeld op het plein, thuis of in de klas. 

De voordelen van NmG op een rij

Het belangrijkste voordeel van het werken met klankgebaren is begrip. Het is zo belangrijk dat alle kinderen zich begrepen voelen en wij ze kunnen begrijpen als ze iets duidelijk willen maken. Een ander heel belangrijk voordeel is het verlagen van je spreektempo. Door NmG toe te voegen aan gesproken taal verlaag je vrijwel automatisch je spreektempo doordat je moet nadenken over het gebaar dat volgt. Hierdoor krijgen de kinderen meer verwerkingstijd en bedenktijd wanneer je ze iets vraagt. Daarnaast benadruk je door NmG de kernwoorden van je zin, waardoor het makkelijker is om te focussen op de belangrijkste inhoud van de boodschap.

Een mooi voorbeeld:

In de klas zijn we bezig met het thema ‘ridders en prinsessen’. Een kind had enorme moeite om op het woord ‘ridder’ te komen en ook na een langere bedenktijd lukt dit niet. Ik vroeg hem of hij wel het gebaar wist. Hier dacht hij over na en deed het gebaar voor. Op het moment dat hij het gebaar deed, kwam ook het woord weer naar boven en benoemde hij zonder mijn hulp het woord ‘ridder’. Zijn blik toen hij doorhad dat hij het zelf had gedaan was goud waard en laat mij weer zien waarom het zo goed en belangrijk is om te werken met ondersteunende gebaren.

Wil je meer weten over het werken met ondersteunende gebaren of heb je hier vragen over? Kijk of stuur gerust een bericht via www.instagram.com/jufsuusinactie