Ester Klaver is ambassadeur van Kleuteruniversiteit en leerkracht van groep 1-2-3 op de Bosbergschool in Hollandsche Rading. Het werken met een verteltafel is een vast onderdeel van haar onderwijs. In deze blog neemt zij je mee in het wat, waarom en hoe van het werken met de verteltafel.
Alle leerkrachten lezen prentenboeken voor in de kleuterklas. Voorheen werkte ik op een school met veel anderstalige kinderen. Daar ontdekte ik de verteltafel als krachtig middel om te gebruiken bij de tweedetaalverwerving. Maar ik kwam er ook achter dat het op vele gebieden een goede vorm is om dingen te leren voor Nederlandstalige kinderen in alle gradaties van taalvaardigheid.
Wat is een verteltafel?
Een verteltafel is een plek met voorwerpen en attributen, waarmee kinderen al handelend een verhaal of prentenboek dat in de klas is voorgelezen of is besproken, kunnen naspelen. Eigenlijk is het de wereld uit het prentenboek in het klein nagemaakt.
Waarom een verteltafel?
Ik zie de verteltafel als vast onderdeel van mijn onderwijs. Maar waarom zou je dat eigenlijk willen? De verteltafel is een fantastische manier ter ondersteuning van een heleboel ontwikkelingsgebieden bij jonge kinderen. Zeker ook voor kinderen die Nederlands als tweede taal hebben, is de verteltafel een goed instrument om de Nederlandse taal te verwerven. Ze leren nieuwe woorden in een context. Het helpt ook juist deze kinderen om de interactie met andere kinderen aan te gaan. Natuurlijk kunnen alle kinderen iets leren van de verteltafel, namelijk:
Vergroten van de woordenschat
Spelen met een verteltafel maakt taal functioneel voor kleuters. In je les of verhaal behandel je woorden die terugkomen in het spel bij de verteltafel, in een context die betekenisvol is voor de kinderen. Door het handelend bezig zijn worden nieuw verworven woorden spelenderwijs ingebed in het taalgeheugen. Van daaruit kunnen kinderen de nieuwe woordenschat weer actief gebruiken in andere situaties.
Stimuleren van de mondelinge taalontwikkeling
Bij de verteltafel gaan de kinderen hardop denken en spreken. Hierdoor internaliseren ze woordbetekenissen en vaste taalstructuren. Door de taal te combineren met handelingen, wordt deze sterker verankerd. Omdat een verteltafel uitnodigt om er samen te spelen, wordt de communicatieve ontwikkeling verbeterd. Denk bijvoorbeeld aan zinnen maken en uitspreken, samen een verhaal vertellen en luistervaardigheden oefenen.
Stimuleren van de boekoriëntatie
Door het aanbieden van de verteltafel en het bijbehorende prentenboek, worden kinderen uitgedaagd om goed te luisteren. Ze krijgen zicht op de opbouw van een verhaal en leren de logische verhaallijnen te onderscheiden. Kinderen merken dat de tekst in het boek samen met de illustraties een verhaal vertellen. En het leesplezier zal worden vergroot.
Stimuleren van de cognitieve ontwikkeling
Behalve de taalontwikkeling zijn er nog meer gebieden die gestimuleerd worden door het gebruik van de verteltafel. Het (na)spelen van een verhaal doet een beroep op het auditieve geheugen en vraagt inzicht in de oorzaak-gevolg relaties. Ook kun je een verteltafel heel goed gebruiken voor het stimuleren van rekentaal.
Stimuleren van de sociaal-emotionele ontwikkeling
Het samen maken en opzetten van een verteltafel is een sociaal proces. De kinderen leren er samen spelen en samen een verhaal bedenken en uitspelen. Door het spel naar aanleiding van een verhaal, leren ze zich verplaatsen in de karakters uit het boek.
Hoe pak je het maken van een verteltafel aan?
1. Kiezen van een boek
Hierbij kun je rekening houden met de volgende zaken:
– Duidelijk na te spelen verhaallijn
– Passend taalniveau voor jouw groep
– Voldoende variatie in woordenschat, maar niet te veel tekst
– Niet te veel personages
– Herhaling is prettig
– Passend onderwerp of herkenbaar thema voor de kinderen
Bedenk van tevoren welke woorden uit het boek je belangrijk vindt om de kinderen te leren. Gebruik deze woorden veelvuldig tijdens het aanbieden en begeleiden van de verteltafel.
2. Interactief voorlezen
Lees het boek interactief voor. Bekijk vooraf de omslag en de illustraties. Stel denkvragen tijdens het voorlezen en verduidelijk moeilijke woorden.
3. Nogmaals lezen
Lees het boek (op een ander moment) nogmaals voor. Geef de kinderen vooraf de opdracht om op bepaalde zaken te letten. Welke karakters spelen er mee in het verhaal? Waar zijn ze in het verhaal? Wat is een probleem in het verhaal en hoe wordt dat opgelost? De eerste twee vragen zijn makkelijker dan de laatste. Daarin kun je dus differentiëren. Wie laat je welke vraag beantwoorden? Van de antwoorden van de kinderen maak je vervolgens een mindmap. Deze mindmap hang je bij de verteltafel als visuele ondersteuning.
4. Verzamelen
Bedenk samen met de kinderen wat je nodig hebt om het verhaal na te kunnen spelen. Er kunnen daarvoor spullen worden verzameld in de klas, meegenomen worden van thuis of door de kinderen zelf gemaakt worden.
– De hoofdrolspelers uit het verhaal: dit kunnen mensen of dieren zijn. Denk hiervoor bijvoorbeeld aan pegdolls die je beschildert, poppetjes van Playmobil of Duplo, knuffels, handpoppen of vingerpoppetjes, gekopieerde en gelamineerde figuren uit het boek of laat de kinderen zelf een poppetje maken. Tip: platte poppetjes blijven rechtop staan wanneer je ze op een blokje of bijvoorbeeld een wc-rol plakt. Te veel poppetjes maakt het onoverzichtelijk. Bedenk van tevoren welke figuren er echt nodig zijn om het verhaal te kunnen spelen.
– Attributen: hebben de figuren speciale spullen nodig, zit er misschien een auto of ander vervoermiddel in het boek? Is er een boom in het verhaal? Of heb je een huis of ander gebouw nodig? Een boom is snel gemaakt van een keukenrol en een huisje bouw je simpel van Duplo of Lego.
– Achtergrond: Waar speelt het verhaal zich af? Met een paar lappen kleed je gemakkelijk de verteltafel aan. Een achtergrond als een bos kun je de kinderen laten schilderen op grote vellen papier. Denk ook eens aan een plattegrond waar iets op gebouwd kan worden. Of maak een achtergrond met gekopieerde pagina’s uit het boek.
5. Inrichten van de tafel
Richt samen met (een groepje) kinderen de verteltafel in. Neem het boek erbij en laat de kinderen nadenken over de handigste plek voor alle spullen. Ook kun je in dit stadium een speelschema maken als je denkt dat jouw groep daar behoefte aan heeft. Het geeft extra ondersteuning om de volgorde van het verhaal te onthouden. Een speelschema is een vereenvoudigde weergave van de scènes die gespeeld kunnen worden. Ook laat ik de kinderen weleens zelf een speelschema maken. Bijvoorbeeld in 3 stappen: begin – midden – eind.
6. Voorspelen
Speel het verhaal een keer uit voor de kinderen als een soort mini-voorstelling. Zo kunnen de kinderen zien hoe ze de tafel kunnen gebruiken en dan horen ze ook nogmaals de woorden waaraan je aandacht wilt besteden.
7. Zelf spelen
Vervolgens gaan de kinderen zelf met de verteltafel aan de slag. Hierbij kunnen sommige kinderen misschien nog wat begeleiding gebruiken. Dit kun je bieden door bijvoorbeeld zelf mee te spelen en tijdens het spelen hardop denkvragen te stellen. Wanneer kinderen verkeerde taaluitingen doen, kun jij ze die als leerkracht op de juiste manier teruggeven. Vaak begint het met geleid (samen)spel dat steeds meer zelfstandig wordt. Het kan helpend zijn om minder taalvaardige kinderen te koppelen aan kinderen die juist wel taalvaardig zijn.
En verder?
Als de kinderen al een poosje aan de slag zijn met de verteltafel, hebben sommige kinderen behoefte aan verdieping en verbreding. Hoe kun je dit bieden?
– Laat de kinderen elementen of personen toevoegen aan het verhaal en er zo een nieuw verhaal van maken.
– Laat de kinderen zelf een speelschema maken door foto’s of tekeningen van de scènes te maken (ongeveer 6). Zo kunnen andere kinderen deze speelschema’s weer naspelen.
– Misschien kunnen de kinderen het verhaal in het kort weergeven met een stop-motion filmpje
– Laat de kinderen een nieuw eind bedenken aan het verhaal.
– Laat de kinderen een vervolgverhaal bedenken. Maak hier een boek van zodat ook dit nieuwe verhaal gespeeld kan worden door andere kinderen.
Hopelijk heb je na het lezen van deze blog genoeg handvatten om ook eens een verteltafel in te richten samen met je groep. Wil je zien hoe dat bij mij in de klas gaat? Neem dan eens een kijkje op mijn Instagram-pagina. Als je zelf een verteltafel hebt gemaakt, deel dan je ervaringen op de Facebook-pagina Vrienden van Kleuteruniversiteit.