De kracht van leervragen

Manon Budding is werkzaam in groep 1-2 op basisschool Omnia in Nootdorp en is ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Om het thema zo betekenisvol mogelijk te maken laat zij de kinderen nadenken over wat zij graag over het onderwerp willen leren. In deze blog neemt ze je mee in het effect van leervragen en hoe deze vragen een plek krijgen binnen onze thema’s.

Het effect van leervragen
Kinderen zijn van nature nieuwsgierig naar alles wat er om hen heen gebeurt en ze zijn de hele dag bezig met ontdekken hoe de wereld in elkaar zit. Gedurende de dag stellen kleuters ontzettend veel vragen. Door aan de kinderen te vragen wat ze willen leren over een bepaald onderwerp, geef je hen de verantwoordelijkheid over wat ze leren over een thema. Ze krijgen het gevoel dat ze op elk moment weer input kunnen geven en dat er ook echt geluisterd wordt. Het kind wordt eigenaar over zijn eigen leerproces.

Eigenaarschap
Als een kind zelf een idee heeft wat hij wil leren, ontdekken of maken, zal je zien dat hij er alles aan zal doen om dit voor elkaar te krijgen. Dat komt door de volgende dingen:

● Nieuwsgierigheid: wanneer je iets graag wil weten, roept dat in de hersenen hetzelfde gevoel op als wanneer je honger hebt. Hierdoor ben je dus letterlijk hongerig naar deze nieuwe informatie en kun je je er echt in vastbijten.
● Eigenaarschap: het idee is door jou bedacht, waardoor het gevoel van eigenaarschap enorm groot is. Jij bent de eigenaar en degene die ervoor moet zorgen dat het allemaal lukt.
● Motivatie: wanneer je vanuit een eigen idee werkt, is je motivatie vooral intrinsiek. Je krijgt hierdoor extra energie en haalt er meer plezier uit om door te blijven werken aan waar je mee bezig bent.
● Betekenisvol: naast de bovenstaande punten maakt het werken met een eigen idee ook dat het leren betekenisvol wordt. Je idee is er namelijk niet voor niets: het heeft betekenis voor jou en dat maakt dat je het wilt uitwerken.

Een nieuw thema
Als wij met een nieuwe themaweek starten, begin ik met het activeren van de voorkennis. Door het thema te introduceren en samen na te denken over het onderwerp, worden er zaadjes gepland in de hoofden van de kinderen, waardoor ze alvast gaan nadenken over het onderwerp. Om dit te activeren gaan we samen nadenken wat we allemaal al weten over het onderwerp. Hiervan maken we een woordveld, welke steeds verder wordt aangevuld gedurende het thema.

Brainstormen
Na de voorkennis te hebben geactiveerd denken we na over wat we nog willen leren over dit onderwerp. Ik laat de kinderen samen nadenken wat ze willen leren door coöperatieve structuren in te zetten. Ik kies hierbij vaak voor coöperatieve structuren die geschikt zijn voor twee kinderen, bijvoorbeeld tweepraat, wandel-wissel uit of binnen-buitenkring. Sommige kinderen vinden het moeilijk om zelf een vraag te bedenken, maar denken op deze manier toch actief mee. Vervolgens schrijf ik alle vragen die de kinderen hebben bedacht op Post-it’s. Sommige vragen lijken erg op elkaar of zijn een aanvulling, deze voegen we samen tot één leervraag. Deze vragen schrijf ik op een vel en dit hangen we in het midden van de leerwand. Als de kinderen gedurende het thema nieuwe vragen bedenken schrijven we deze erbij. De leervragen van de kinderen bepalen welke richting we opgaan binnen het thema. Op dit moment werken wij over het thema archeologie; uit de leervragen is gebleken dat de kinderen vooral willen leren over dinosaurussen.

Nu kan het leren beginnen
Na het formuleren van leervragen, gaan we samen op zoek naar antwoorden. Ik geef instructies in de kring, lees voor uit informatieve prentenboeken en we bekijken filmpjes. Door mee te spelen in de themahoek, creëer ik situaties waardoor de kinderen antwoorden op leervragen kunnen vinden. We nodigen iemand uit die veel weet over het onderwerp of we maken een uitstapje naar een locatie waar we nog meer kunnen leren over het thema. Hier stellen we vragen en kijken we goed rond. Als we het antwoord op een vraag gevonden hebben, bespreken we dit in de kring. De kennis die we hebben opgedaan visualiseren we door plaatjes, foto’s of voorwerpen en hangen we op de leerwand. Op deze manier wordt de leerwand steeds voller en kunnen we steeds terug kijken naar wat we hebben geleerd en hier op voortborduren.

Mijn ervaring in de praktijk
De eerste keer dat ik werkte met leervragen in de klas was het voor de kinderen nog erg moeilijk om een goede vraag te formuleren. Ondertussen weten de kinderen in mijn groep wat er van hen wordt verwacht en komen ze direct met vragen zodra ze weten over welk thema we gaan werken. Soms komen de kinderen met vragen waarop het antwoord moeilijk te vinden is, maar ook deze vragen schrijf ik op. Ik neem hierin een sturende rol aan door suggesties te doen en door te vragen tot er een leervraag uitkomt die beter te onderzoeken is. Ik vind de leerwand een hele prettige manier om weer te geven wat we geleerd hebben. Tijdens de kring verwijs ik regelmatig terug naar dingen die we eerder geleerd hebben. Door de plaatjes en foto’s weten de kinderen gelijk waar ik het over heb. Op de leerwand hang ik ook dingen die we geleerd hebben over het onderwerp, maar wat geen leervraag vanuit de kinderen was. Bijvoorbeeld versjes of een spelscript passend bij de themahoek. De kinderen staan regelmatig bij de leerwand en praten met elkaar over wat ze geleerd hebben.

Grote betrokkenheid
Ik werk nu sinds een aantal jaar met leervragen en heb de betrokkenheid tijdens de thema’s zien vergroten. De kinderen stellen goede vragen en zijn gedreven om te leren. De kinderen komen zelf met ideeën hoe we antwoorden op de vragen kunnen vinden en gaan actief met de nieuw opgedane kennis aan de slag.

Thuis gaat het leren door
De leervragen zijn ook thuis het onderwerp van de dag en de kinderen gaan ook thuis door met leren. Kinderen vertellen thuis over wat ze leren en stellen vragen. Dit zorgt voor grote ouderbetrokkenheid. Tijdens het thema ‘wij werken in het tuincentrum’ maakte een van de ouders een vlog in het tuincentrum, waar we op dat moment niet naartoe konden door de lockdown.

Tijdens ons huidige thema archeologie, ligt het accent door de leervragen van de kinderen dus vooral bij dinosaurussen. Van ouders krijg ik terug dat het thema thuis ook erg leeft en dat er veel vragen gesteld worden. Ook zijn er al een aantal kinderen met hun ouders naar Naturalis geweest om hier meer over te leren. De kennis die de kinderen hier opdoen nemen ze mee naar school en delen ze met hun klasgenoten. Hierdoor ontstaan er mooie, diepgaande gesprekken.

Tips voor het opstellen van leervragen met kleuters
1. Activeer eerst, voordat je gaat brainstormen, de voorkennis van de kinderen over het thema.
2. Bekijk voor het brainstormen de informatieve- en prentenboeken die centraal staan tijdens het thema.
3. Help de kinderen op weg door een aantal suggesties te doen tijdens het brainstormen over leervragen.
4. Geef de kinderen tijdens het brainstormen voldoende denk-tijd om zelf leervragen te bedenken.
5. Vraag door als de kinderen het moeilijk vinden om te verwoorden wat ze willen leren. Zo kom je samen tot mooie leervragen.
6. Geef de kinderen het gevoel dat alles wat ze zeggen belangrijk is en schrijf alle vragen op. Ga daarna met ze in gesprek om tot de leervragen te komen die tijdens het thema centraal staan.

Heb je nog vragen over het werken met leervragen, stel ze gerust in de Facebook-groep Vrienden van kleuteruniversiteit. Of via mijn instagram-account @jufmanonster.