Iedereen kan schrijven!

Meriël Bouwman is leerkracht op basisschool de Sint Jan in Breezand in groep 2-3. Monique is leerkracht op basisschool de Achtbaan in Tiel in groep 1-2. Allebei zijn ze ambassadeur van Kleuteruniversiteit. In deze blog gaan ze in op de schrijfontwikkeling van het jonge kind en hoe je die in de klas kunt aanbieden en stimuleren.

Schrijven, het is voor kleuters een magisch principe. Je zet wat ‘tekens’ op papier en later kan iemand anders lezen wat er staat! Niet voor niets wekt schrijven de interesse van veel jonge kinderen, ze imiteren het schrijven door bijvoorbeeld kriebels op papier te zetten. In deze blog gaan we dieper in op de schrijfontwikkeling van het jonge kind en geven we tips hoe je die in de klas kunt aanbieden en stimuleren.

De schrijfontwikkeling, hoe zit het ook alweer?
Omdat kleuters simpelweg nog niet alle letters kennen zal je in je klas de verschillende stadia van de schrijfontwikkeling tegenkomen.

Bij jonge kinderen verloopt de schrijfontwikkeling in de meeste gevallen volgens de volgende fases:
● Kinderen tekenen wat ze bedoelen.
● Kinderen gaan krabbelen en doen alsof ze schrijven.
● Kinderen krabbelen met tekens die meer weg hebben van letterachtige vormen.
● Kinderen gebruiken één of enkele letters van het woord.
● Invented spelling: in deze fase schrijft het kind een woord zoals hij dit hoort.
Zelf schrijven kun je dus in alle bovengenoemde vormen tegenkomen in je klas.

Schrijfgedrag uitlokken
Modellen, dus hardop denken en voordoen, is ook voor de schrijfontwikkeling erg belangrijk. Zo ontdekken kinderen dat schrijven altijd een doel heeft. Bijvoorbeeld om met elkaar te kunnen communiceren of om iets te onthouden.
Door zelf veel schrijfgedrag te laten zien zullen kinderen dit waarschijnlijk gaan nadoen. Komt er tijdens een gesprek iets ter sprake wat je moet onthouden? Schrijf dit dan met de kinderen op een briefje. Leg de kinderen uit dat je het briefje op je bureau legt, zodat je later, als je het briefje weer tegenkomt, nog weet wat je moest doen. Of schrijf een boodschap op een briefje voor een collega en laat twee kinderen dit briefje naar je collega brengen. Zij zullen zien dat jouw collega jouw boodschap kan lezen.

Ook een klassenkrant of een nieuwsbord kunnen bijdragen aan het ontlokken van schrijfgedrag. Hang af en toe een foto, knipsel of een tekening op van een kind en schrijf er een onderschrift onder. De nieuwtjes kunnen al snel een aanleiding voor de kinderen zijn om zelf te gaan schrijven.

‘In het beginstadium van ontluikend schrijfgedrag is de bedoeling van het kind belangrijker dan de vorm. Naarmate kinderen meer ervaring krijgen met het schrijven, zullen ze de technische vaardigheden en de schrijfmotoriek beter onder de knie krijgen en kun je meer gaan sturen in het technische aspect.’ (Kleef & Tomesen, 2002)

Schrijven koppelen aan spelactiviteiten
Spel is de basis in iedere kleutergroep. Ook schrijven kan goed gekoppeld worden aan spel.
In eerste instantie is het nut van de tekst voor het kind belangrijker dan de juiste schrijfwijze van het woord. Denk bijvoorbeeld aan het schrijven van een boodschappenlijstje in de huishoek of het maken van een bouwplan in de bouwhoek. Niet alle kinderen zullen letterlijk een boodschappenlijstje maken met geschreven woorden, Doordat kinderen kunnen schrijven in een betekenisvolle context, zullen zij eerder gemotiveerd zijn om dit te doen.

Voorbeelden van creatieve schrijfopdrachten
Naast het schrijven toevoegen aan spel, geeft Meriël in haar groep de kinderen ook weleens een creatieve schrijfopdracht. Zij vertelt: “Vaak koppel ik een schrijfopdracht aan een boek. Zo laat ik de kinderen kaarten of brieven naar de hoofdpersonen sturen of zoek ik een ander aanknopingspunt in het boek. Zo heb ik bij het thema groeien een verhaal uit het boek ‘Alle verhalen van Kikker en pad’ gelezen. Hierin was Pad nogal ongeduldig met de zaadjes die hij had geplant. De kinderen van groep 2 kregen de opdracht om een brief aan pad te schrijven met tips voor een volgende keer. De kinderen werken dan allemaal op hun eigen niveau en dit is altijd goed! Het maakt niet uit of de kinderen nog krabbels maken of dat zij al woorden fonetisch schrijven. Ik benadruk altijd: ‘Iedereen kan schrijven. Je weet zelf wat je hebt opgeschreven en dan is het prima!’

Door deze instelling zijn er weinig kinderen die niet durven te schrijven. En door dit vaker te doen, ontwikkelen de kinderen het schrijven. Het helpt om bij kinderen te gaan zitten en samen het woord wat ze willen schrijven te analyseren. Wat horen ze in het woord? In de fase van invented spelling is het niet erg als de kinderen de woorden nog niet volgens de juiste spellingsregels schrijven.

Je kunt kinderen in de kring ook extra betrekken door het ‘schrijven’ op wisbordjes. Hiermee stimuleer je de wil om te leren schrijven. Monique doet dit door de kinderen van groep 1 en twee aan elkaar te koppelen bij het maken van een woordveld. Bij de aanvang van een thema kun je de voorkennis van kinderen activeren door hen te vragen wat zij al weten over een onderwerp. Sommige kinderen kunnen dit al proberen te schrijven en de jongere kinderen kunnen helpen door er een plaatje bij te tekenen. Heb je geen wisbordjes in de klas? Deze kun je ook zelf maken van insteekhoesjes, gelamineerd papier, fotolijstjes of je gebruikt gewoon pen en papier.”

Wij hopen jullie te hebben geïnspireerd om met de kinderen te gaan schrijven. Wil je meepraten over het aanbieden van creatief schrijven bij kleuters? Reageer in de Facebook-groep Vrienden van kleuteruniversiteit. Volg ons ook op Instagram op: @jufmeriel en @juf.monique.