Hoe maak je kinderen bewust van tijd?

Ester Klaver is werkzaam in groep 1-2-3 op de Bosbergschool in Hollandsche Rading en Fien Melai is werkzaam in groep 1-2 op de Koningin Emmaschool in Haarlem. Beiden zijn ze ambassadeur van Kleuteruniversiteit.

Tijd! Tijd beleef je, tijd is er letterlijk altijd. De tijd verstrijkt; dat is ingewikkeld voor jonge kinderen. Maar hoe breng je structuur aan in de tijd om jonge kinderen daar bewust van te maken? Tijd is een ongrijpbaar begrip. Je moet ermee oefenen en je moet het beleven om tijd te leren begrijpen. Ben jij je bewust van het begrip tijd in jouw kleutergroep en op welke manieren kleuters hier al mee te maken krijgen? In deze blog geven we je acht manieren waarop je in de klas aandacht kunt besteden aan dit onderwerp.

Dagritmekaarten

Dagritmekaarten zijn een goede manier om jonge kinderen overzicht te geven over het verloop van de dag. Het zorgt voor voorspelbaarheid en kinderen hebben er houvast aan om te weten in welke volgorde de activiteiten elkaar opvolgen. Kleuteruniversiteit heeft pakketten met leuke dagritmekaarten. Als je met dagritmekaarten werkt, hang deze goed zichtbaar op, op een plek waar de kinderen er zelf bij kunnen. Bespreek elke ochtend met de kinderen hoe de dag er, al wijzend naar de kaarten, uit gaat zien. Gebruik een knijper om aan te geven welk onderdeel op dat moment bezig is. In de klassen van Ester en Fien zijn de hulpen van de dag verantwoordelijk om de knijper bij iedere activiteit te verplaatsen. Dit zien ze als een serieuze taak. Als ze het vergeten wijzen de andere kinderen één van de hulpen erop om het alsnog te doen.

Time-timer

Omdat kleuters doorgaans nog geen klok kunnen kijken, zijn minuten en uren een zeer ongrijpbaar begrip. Als juf zegt ‘nog vijf minuten’, wat bedoelt ze dan? Hoelang duurt vijf minuten? Gebruik een time-timer om aan te geven hoeveel tijd ergens voor is. Bijvoorbeeld als er nog vijf minuten zijn om te spelen voordat er opgeruimd gaat worden, kondig dit aan en zet de time-timer aan! Bij juf Fien in de klas mogen de kinderen de timer aanzetten. Dit vinden ze fantastisch om te doen en ze leren er ook nog eens van.

Dagdelen

Een etmaal bestaat uit vier verschillende delen: ochtend, middag, avond en nacht. Kinderen moeten kunnen benoemen welk soort activiteiten je op welk deel van de dag doet. De begrippen ochtend en middag zullen meestal wel aan de orde komen, omdat de kinderen tijdens deze dagdelen op school aanwezig zijn. Maar bespreek ook de avond en nacht regelmatig met de kinderen. Doe bijvoorbeeld eens een spel waarbij de kinderen bepaalde activiteiten moeten indelen bij een bepaald dagdeel. Of al spelend in de hoeken.

Dagen van de week

Bij het doen van dagelijkse routines hoort ook zeker het benoemen van de dagen van de week. Op deze manier leren kleuters welke dag het is. Hoe lang een week duurt en dat de dagen van de week steeds weer opnieuw terugkomen. Je kunt dit bijvoorbeeld doen door een liedje te zingen. Zingen jullie ook elke dag een dagenliedje? Probeer ook eens een andere versie dan je normaal doet, bijvoorbeeld die van Jeroen Schippers! Zingen in het Engels vinden de kinderen vaak ook superleuk! En dat is meteen een mooie en laagdrempelige manier om Engels aan te bieden. Na het liedje kunnen de kinderen zelf nadenken welke dag het vandaag is.

Juf Fien: “Ik laat de kinderen altijd eerst in stilte nadenken, daarna mogen zij met hun schoudermaatjes zachtjes overleggen en tot slot mogen de hulpjes van de dag het hardop zeggen. Op deze manier heeft iedereen de kans gehad zelf actief na te denken. De dag is ook visueel in de klas te zien; bij Fien in de klas op een dagenbord.”

Bij juf Ester in de klas gebruiken ze een ronde weekkalender. Deze laat mooi zien dat de tijd de hele tijd door loopt. Na de zondag komt er steeds weer een maandag. Iedere dag heeft een eigen kleur. De jongste kinderen benoemen eerst steeds de kleur van de dag. Na verloop van tijd raken ze ermee vertrouwd dat de dag van de week ook een naam heeft en gebruiken deze. Ook hier wordt het dagen van de week-liedje van Jeroen Schipper gezongen. Op dinsdag (onze Engels-dag) zingen we het liedje in het Engels.

De datum

Niet alleen de dag, maar ook de datum kun je visueel maken en bespreken. Voor jongste kleuters is dit nog een ongrijpbaar begrip. Maar wanneer je toch dagelijks met het benoemen van de datum in aanraking komt zul je zien dat ze het ineens begrijpen. In de klas van juf Fien hangen bijvoorbeeld de cijferkaarten van 1-31 naast elkaar op kindhoogte. De knijper wordt elke dag gehangen aan het getal van de datum. Zo zien kinderen ook hoever we al in de maand zitten.

Maanden

Bij het dagelijks benoemen van de datum, komt ook de naam van de huidige maand steeds voorbij. Hoe langer een tijdbegrip duurt, hoe abstracter het voor een kind is. Het is wel belangrijk om hier in de kleutergroepen al aandacht aan te besteden! In de klas van juf Ester wordt bij iedere nieuwe maand het maandenliedje gezongen. De afbeelding van deze maand hangen we op bij de kalender. Bij Fien in de klas gaat dat op de volgende manier: bij elke nieuwe aangebroken maand wordt het maandenliedje gezongen en de nieuwe maand besproken. De verjaardagskalender wordt erbij gepakt om te kijken of er jarigen zijn in deze maand, hoeveel jarigen en wie de jarigen zijn. De verjaardagskalender is met plaatjes van de kinderen ingevuld en ook hier hangt een knijper bij de maand waar we nu in zitten, zodat iedereen meteen kan zien wie er deze maand jarig is. Ook wordt er nagedacht over andere bijzondere data deze maand. Bij getalkaarten 1-31 die bij een bijzondere datum horen, worden post-its opgehangen met een tekeningetje erop wat er dan is. Zo kunnen de kinderen vanaf de knijper tot de post-it heel makkelijk tellen hoeveel nachtjes iets nog duurt.

Seizoenen

Met de tijd verstrijken natuurlijk ook de seizoenen. De kinderen merken dit natuurlijk als ze buiten zijn en wanneer er aandacht aan een bepaald seizoen wordt besteed in de klas. Als je de maanden zichtbaar hebt gemaakt in de klas, kun je daar bijvoorbeeld ook seizoenskaarten bij hangen. Welke maanden horen er bij welk seizoen? In de klas van Ester kun je de seizoenen vooral beleven in de natuurhoek. Hier kun je spullen van het seizoen vinden waarmee de kinderen verschillende activiteiten kunnen doen. Ook hangt er een plaat van het huidige seizoen bij de kalender. Bij Fien in de klas hangen de seizoensposters van Kleuteruniversiteit in de klas en ook hier weer geeft een knijper aan welk seizoen het nu is. Daarnaast maakt Fien iedere maand een groepsfoto onder de boom op ons plein. Deze wordt bekeken en besproken met de kinderen en opgehangen naast de andere ‘boomfoto’s’ van de afgelopen maanden. Wat gebeurt er maand na maand met de boom? Op deze manier wordt er meteen ook aandacht besteed aan de seizoenen.

Spelen met tijd

Het is niet alleen belangrijk om in de kring aandacht aan tijd te besteden, maar vooral ook spelenderwijs. Probeer de tijd ook te integreren in de verschillende hoeken. Leg bijvoorbeeld eens een speelklok neer in de rekenhoek. Bij Ester in de klas kunnen de kinderen ook werken met tijd in de huishoek. Er hangt bijvoorbeeld een klok om de tijd op te kunnen aflezen en de wijzers te verzetten. Ook kunnen de kinderen hier op een kalender aangeven welke dag het is en met een knijper aangeven of het spel zich in de ochtend, middag, avond of nacht afspeelt.

Met de tips uit deze blog kun je hopelijk ook zelf aan de slag met het begrip tijd in jouw klas. Voor handige kaarten van de dagen van de week, maanden van het jaar en seizoenskaarten kun je ook terecht bij Kleuteruniversiteit. Heb je zelf ook nog een leuke manier om aandacht te besteden aan tijd in jouw klas? Deel dit dan vooral op de Facebook-pagina Vrienden van Kleuteruniversiteit. Wil je meer zien van het onderwijs van juf Fien en juf Ester? Volg ze dan vooral op Instagram- via @jufesterklaver en @kleuterjuffien.