Inspiratieblog: 7 redenen waarom poëzie met kleuters een goed idee is

Marissa Bus is leerkracht in groep 1/2, specialist hoogbegaafdheid & differentiatie op Jenaplanschool Wittevrouwen en ambassadeur van Kleuteruniversiteit. Marissa speelt graag met woorden en gedachten en zet dit regelmatig op papier. De Poëzieweek 2019 vindt plaats van 31 januari t/m 6 februari 2019. Het thema is vrijheid, onder het motto “Zonder handen, zonder tanden”. Speciaal voor Kleuteruniversiteit negeerde Marissa het motto, nam die vrijheid en greep ze met beide handen de kans om haar tanden te zetten in het Kleuteruniversiteit poëzieproject ‘Dag poes!’

Poëzie heeft over het algemeen nog een stoffig imago. Moeilijke teksten met metaforen, veel bijvoeglijke naamwoorden … En eigenlijk moet je na het lezen van een gedicht aan jezelf toegeven dat je niet begrijpt wat je zojuist hebt gelezen. Dat is eigenlijk heel jammer! Poëzie is niet alleen voor de eenzame dichter, maar voor iedereen. In deze blog lees je waarom poëzie een verrijking is in de kleuterklas en krijg je bruikbare tips om meteen met poëzie aan de slag te gaan!

1) Met poëzie kun je vele kanten uit
Lees niet lukraak een gedicht voor, maar bedenk goed wat je doel is. Misschien wil je een nieuw thema in de klas introduceren of een kringgesprek over een bepaald onderwerp inleiden. Een gedicht kan ook een mooi uitgangspunt zijn voor een (creatieve) opdracht of filosofieles. Kortom: met poëzie kun je vele kanten uit.

TIP: Het voordeel van dit poëzieproject is daarbij dat je zelf het tijdbestek kunt kiezen; met dit project kun je bij ieder gedicht uit het bijbehorende boek een (korte) activiteit aanbieden wanneer het uitkomt of vul een complete maand over poëzie.

2) Iedereen doet mee op zijn of haar niveau
Herhaal het gedicht een aantal keren. De herhaling is prettig voor de taalzwakkere kinderen, maar ook heel interessant voor de kinderen met een goed taalgevoel. Wanneer een kind de clou van het gedicht begrijpt, heeft het oor voor andere dingen, zoals de melodie en klank van een gedicht, de rijm, woorden, humor of woordspelingen. In het poëzieproject bevat elk gedicht een mooie prent, waardoor het gedicht gehoord én gezien kan worden. Op deze manier kan elk kind meedoen op zijn of haar eigen niveau.

TIP: Stel een luistervraag aan de kinderen, zodat er kritisch naar het gedicht wordt geluisterd.

3) Poëzie is van ons allemaal
Probeer samen uit te zoeken waar een gedicht over gaat; eerst vanuit de perspectief van de kat, later kun je dit verbinden met de gevoelens van de kinderen. Wie heeft zich ook weleens zo gevoeld? Sluit af met een activiteit of (filosofie)gesprek, zodat de kinderen een gedicht echt ervaren. Op deze manier komen de kinderen even los van de taal en geeft ieder kind op zijn of haar manier uiting aan het gedicht.

TIP: Praat achteraf met de kinderen over het gedicht. Denk er weer aan dat jullie niet alleen praten over wat jullie hoorden, maar ook wat jullie zágen. Niet alleen de woorden van een gedicht kunnen raken, maar vaak ook de illustraties die bij een gedicht horen. Benadruk dat niet iedereen hetzelfde hoeft te denken en voelen bij een gedicht. Poëzie is van ons allemaal, maar hoe we erover denken en ons erbij voelen kan verschillen. Dat is juist het mooie eraan! Stimuleer de eigen meningen van de kinderen.

4) Poëzie is altijd goed
In de kleuterklas zijn we voornamelijk bezig met versjes en gedichten op rijm. Leer de kinderen dat gedichten niet altijd hoeven te rijmen. Het is altijd goed, het is immers jouw gedicht.
Poëzie geeft vrijheid waarover je schrijft en op welke manier je dit verwoordt. Probeer eens als klas een gedicht te maken. Kies met elkaar een onderwerp. Jij begint met een zin, een kind maakt de volgende zin, de volgende reageert hierop enzovoorts. Alles mag, het gaat om jullie klassengedicht.

TIP: Merk je dat jij en/of de kinderen dit nog lastig vinden? Dan kun je ook kiezen voor een dichtvorm waar wel een aantal voorwaarden aan worden gesteld. Dit beperkt de vrijheid, maar geeft wel houvast en dwingt om na te denken over de tekst. Denk bijvoorbeeld aan een ‘elfje’. De vorm wordt vooral gebruikt om kinderen kennis te laten maken met het schrijven van poëzie. Omdat het ‘verhaal’ van het gedicht moet worden ondergebracht in elf woorden, wordt de schrijver gedwongen over de tekst na te denken. Bovendien moet in de vijfde regel het gedicht in een woord worden samengevat. Bijvoorbeeld:

poes
is lief
ik aai hem
hij spint heel zachtjes
miauw!

5) Een manier op je gevoelens te uiten en te verwoorden
Gedichten schrijven geven de mogelijkheid om je gevoelens te uiten of je gedachten te ordenen.
Gedichten lezen kunnen je raken of aanzetten tot denken. In het boek staat niet alleen de kat in elk gedicht en illustratie centraal, het gaat ook over verschillende gemoedstoestanden. De gedichten lenen zich daarom uitstekend om met de kinderen te praten over gevoelens en emoties. Mies van Hout schreef over haar boek ‘Dag poes!’:
‘Wat ik leuk vind aan katten is dat ze zich niet aanpassen. Ondanks dat of juist daarom zijn ze zo onweerstaanbaar. Een zeer interessante inspiratiebron. Voor de afbeeldingen ben ik op zoek gegaan naar gemoedstoestanden die van de kat zelf zijn. Ik wilde geen menselijke gevoelens op de kat projecteren. Het moest herkenbaar zijn als kattengevoel. Zo kwam ik erachter dat katten wel boos kunnen zijn en betrapt en uitgelaten, maar bijvoorbeeld niet verdrietig. Ze zijn hooguit sip.’

TIPS:
– Filosoferen is ook een mooie manier om na te denken over allerlei thema’s. Je kunt hiervoor gebruik maken van de Praatplaatjes van de Filosofiejuf en lees de blog van Kleuterambassadeur Linda voor tips voor filosoferen met kleuters.
– Veel gedichten lenen zich om te werken aan het zelfbeeld; wat vind ik van iets? Waar ben ik goed in?
Het gedicht ‘Miss Poes’ uit het boek gaat bijvoorbeeld over een poes die is verkozen tot Miss Poes van Nederland. Waar zijn de kinderen trots op? Laat ze dat tekenen, schrijven of stempelen.
– Versterk het groepsgevoel door de kinderen een gedicht te laten maken over de klas, mentor of een vriend(in). Waarom zijn wij de coolste klas van de hele wereld?

6) Poëzie is ook een vorm van kunst
In de kleuterklas wordt veel aandacht besteed aan knutselen en muziek, maar poëzie is ook een vorm van kunst! Gedichten kunnen mooi zijn in woorden, maar ook in klank en melodie. Gedichten kunnen je laten lachen of juist ontroeren. In het poëzieproject worden er ook veel beeldende suggesties gegeven, zodat je kunstzinnig bezig bent met je hoofd én je handen!

TIPS:
– Voer het project uit met de gehele kleuterbouw en organiseer op het einde een tentoonstelling voor alle ouders, broertjes, zusjes, opa’s en oma’s. Laat de kinderen hier uitnodigingen voor maken. De genodigden kunnen de gedichten komen lezen en de gemaakte kunst komen bewonderen.
– Het eerste deel van ‘Poesje Wrauw’ is op de melodie van Poesje Mauw geschreven. Als opening van de tentoonstelling kunnen de kinderen dit zingen.

7) Veel ontwikkelingslijnen passeren de revue
Natuurlijk is het goed om bezig te zijn met expressie en het uiten van je gevoelens en gedachten. Maar stiekem vinden wij, leerkrachten, het ook fijn om nog andere leergebieden af te kunnen vinken. Het is een misvatting (mis poes!) om te denken dat je met poëzie alleen bezig bent met taal. Had je hier al aan gedacht:
– mondelinge taalontwikkeling: praten over de gedichten, in eigen woorden kunnen (na)vertellen, gevoelens uiten …
– zelfbeeld: emoties herkennen en erover praten, weten waar je goed in bent en niet en hierover een gedicht maken.
– tekenontwikkeling: combineren van poëzie met andere kunstzinnige vormen, zoals tekenen.
– auditieve waarneming: versje kunnen onthouden, rijmen met eenvoudige woorden, beginrijm, eindrijm etc.
– beginnende geletterdheid: de kinderen leren dat illustratie en tekst een geheel vormen, kunnen een gedicht in eigen woorden navertellen, kunnen hun mening of gevoel uiten over een gedicht, kunnen zich in leven, begrip van boekoriëntatie etc.
– logisch denken: de kinderen zien het patroon van de dichtvorm ‘elfje’.
– kritisch luisteren: stel vooraf een luistervraag of bespreek het gedicht achteraf.
Of laat een woord telkens weg uit het gedicht. Kunnen de kinderen opmaken uit de tekst welk woord is weggelaten?

TIP: Koppel aan elk gedicht bewust nog een andere ontwikkelingsgebied.
Het gedicht ‘Aftelversje’ leent zich bijvoorbeeld voor het ontwikkelingsgebied beginnende gecijferdheid.

Poëzie is niet voor de poes? Heus wel! Poëzie is eigenlijk helemaal niet zo moeilijk, maar vooral heel leuk en leerzaam! Hopelijk kun jij dankzij het project en deze blog zonder poespas, maar mét veel plezier aan het werk met poëzie! Voor vragen kun je mij altijd mailen: ambassadeur@kleuteruniversiteit.nl 

Maar ik vind het vooral leuk om op de Vrienden van Kleuteruniversiteit groep op Facebook hierover verder te praten en elkaar nog meer te inspireren!